Aile Vergisi kıyaslaması

HÜRRİYET’te 10 yılı aşkın süredir yazdığım konular arasında, en çok ilgi göreni, geçen haftaki yayınlanan “AİLE VERGİSİ” başlıklı yazı oldu.

Gayrimenkul ve diğer malların miras kalması, bağışlanması ve bu kişilerce satılması ile ilgili Gelir Vergisi Kanunu değişiklik taslağı, Türkiye’nin gündemine adeta bomba gibi düştü. Gelen soruların günlerdir ardı arkası kesilmiyor. Konu neredeyse, tüm aileleri yakından ilgilendirdiği için mevcut durumu ve “Aile Vergisi” benzetmesiyle açıkladığımız, Gelir Vergisi Taslağı’ndaki düzenlemeleri, kıyaslamalı olarak ele almak ihtiyacını duyduk.

MİRAS

1. Mevcut Durum:

a) Mirasçılar, “Veraset ve İntikal Vergisi Beyannamesi” ile kendilerine kalan, mirası (gayrimenkul, otomobil, banka mevduatı, bono tahvil, şirket hissesi, alacaklar, borçlar vs.) bildiriyorlar.

b) Eşe ve çocukların her birine, yaklaşık “140 bin lira istisna” uygulanıyor.

c) Tablo-I’de de görüldüğü gibi, kalan tutar (varsa), mirasçı başına 190 bin lirası yüzde 1, sonraki tutarlar da 3, 5, 7 ve 10 oranında vergilendiriliyor.

Buna göre örneğin;

· Bir ev, yazlık ve otomobil (toplam 500 bin lira) miras kalan eş ve iki çocuk hiç vergi ödemiyor.

· Üç ev, bir yazlık ve bir arsa (toplam 1 milyon 200 bin lira) miras kalan eş ve üç çocuktan her biri 1.600 TL Veraset ve İntikal Vergisini, “üç yılda” ödüyorlar.

Görüldüğü gibi, mevcut durumda “Aile Vergisi” diyebileceğimiz veraset ve intikal vergisi var ama ya hiç ödenmiyor ya da düşük tutarda ödeniyor. Yeni düzenlemede ise mevcut verginin 100 katını aşabilen, vergi (gelir vergisi) ödenebiliyor.

2. Yeni Gelir Vergisi Taslağı:

Ölüm halinde ödenen Veraset ve İntikal Vergisi bütünüyle kaldırılıyor. Ancak, aşağıda açıklandığı gibi, özellikle eş, çocuk, anne ve babaya “daha yüksek bir vergi” getirilerek “miras kalan gayrimenkulün satışı”, gelir vergisine tabi tutuluyor.

BAĞIŞLAMANIN VERGİSİ

1. Mevcut Durum:

a) Eşe, çocuğa, anne-babaya, kardeşe, arkadaşa ya da sevgiliye gayrimenkul veya otomobil bağışlanması, hediye edilmesi, para verilmesi, şirkete bedelsiz ortak edilmesi veya banka hesabına ortak edilmesi “ivazsız (yani karşılıksız) intikal” olarak, Veraset ve İntikal Vergisine tabi tutuluyor.

b) Her bağışlama ve hediyede, “3.244 lira istisna” uygulanıyor.

c) Tablo-I’in sağ tarafındaki sütuna göre, “yüzde 10-30 oranında vergi” alınıyor ama ana, baba, eş ve çocuklardan olan intikallerde, oranların yarısı (yani yüzde 5-15) uygulanıyor.

2. Yeni Gelir Vergisi Taslağı:

· Taslağa göre; “bağışlama yolu ile” veya herhangi bir suretle, “karşılıksız olarak edinilen” PARALARIN VE DİĞER KIYMETLERİN, yıllık 2.500TL’yi aşmayan kısmı istisna olmak üzere;

a) 1 milyon TL’ ye kadar olan kısmının % 50’si,

b) 1-5 milyon TL arasındaki kısmının    % 60’ı,

c) 5 milyon TL ve üzerindeki kısmının   % 70’i,

hak sahibi (yani ev, dükkan, yazıhane, arsa, arazi, otomobil, cip, para verilen ya da şirket hissesi edinen kişi) yönünden, edinimin gerçekleştiği takvim yılında elde edilmiş sayılacak.

· Bağışlama ya da hediye tutarının, Tablo-II’deki tarifeye göre, Gelir Vergisine tabi tutulması öngörülüyor.

Hemen belirtelim, taslaktaki bu düşünce, yeni bir olay değil.2008 yılında da böyle bir yasa tasarısı hazırlanıp, TBMM’ye sevk edilmiş ancak yasalaşmamıştı.

Mevcut taslakta dikkati çeken “bir kaç önemli nokta” var.

· Vergi tarifesinde; anne, baba, eş ve çocuklar için “yüzde 50 indirimli oran” belirlenmemiş.

· Verilen paranın her defasında “3.244 TL vergi dışıydı şimdi ise yıllık 2.500 lira” ile sınırlı tutulmuş. Bu Türk aile yapısına, gelenek ve göreneklerine ters. Her defasında 2.500 lira veya 3-5 bin lira istisna olmalı.

Miras kalanın satışında artık vergi var

1. Mevcut Durum:

a) Miras kalan veya bağışlanan gayrimenkuller ve diğer kıymetler (örneğin anonim şirket pay senetleri) ne zaman ve kaç liraya satılırsa satılsın gelir vergisine tabi değil.

b) Arsanın müteahhide kat karşılığı verilmesi durumunda, edinilen daire ve dükkanların satışı da gelir vergisine tabi değil.

2. Yeni Gelir Vergisi Taslağı:

a) Miras kalan gayrimenkullerin satışı, ne zaman satılırsa satılsın gelir vergisine tabi olacak.

b) Emlak Vergisi “asgari değeri” ile maliyet bedeli (yani edinme bedeli) belirlenecek.

c) Satarken, “rayiç bedeli” yani normal satış bedeli üzerinden gösterilecek.

d) Emlak vergisi asgari değeri, genellikle rayiç bedelden düşük olduğu için miras kalan gayrimenkul üç gün sonra da satılsa gelir vergisi ödenecek.

e) İki yıl içinde satılırsa, kazancın tamamı gelir vergisine tabi. İki yıldan fazla elde tutulanlarda sırasıyla 2, 3, 4 ve 5 tam yıl için sırasıyla yüzde 20, 40, 60 ve 80’i vergi dışı olacak.

f) Miras kalan gayrimenkullerin ve diğer kıymetlerin satışından doğan kazanç (75 milyon lirayı aşan kısmı yüzde 35 olmak üzere) Tablo- II’deki tarifeye göre,  gelir vergisine tabi tutulacak.

Oysa, mevcut durumda bunların satışı gelir vergisine tabi değildi.

b) Arsanın müteahhide kat karşılığı verilmesi durumunda, edinilen daire ve dükkanların satışı, (Tablo-II’deki tarifeye göre) gelir vergisine tabi olacak.

Görüldüğü gibi miras, bağış ve satışla ilgili çok önemli değişiklikler ve vergi artışları var. “Aile Vergisi” diyebileceğimiz bu değişikliklerle ilgili taslağı,
“tartışılmasında fayda olacağı düşüncesiyle”, bir dizi yazı halinde kamuoyunun bilgisine sunduk. Bu taslak, tartışmalara ve önerilere göre Maliye Bakanlığı’nda ve yasalaşma aşamasında TBMM’de değişebilir.