Halkbank’ın İran ticareti siyasi karara bağlı

Bunun nedeni bankanın İran’la ticaretin finansmanına aracılık etmesi. Neden Halk Bankası aracılık ediyor derseniz; bence nedeni ABD’de Halk Bankası’nın şubesi olmaması. Çünkü ABD’de şubesi bulunan bankalar, örneğin kamu ağırlıklı diğer iki banka Ziraat Bankası ve Vakıfbank, ABD’de şubeleri olduğu için bu işe giremediler. ABD’de şubesi olan Türk ya da başka bir ülke bankası, ABD’de alınan kararları uygulama konusunda 1’inci derecede sorumlu oluyor. Yani bir banka ABD’de şubesi varsa oradaki kararlar tüm banka için geçerli oluyor. Hukuki olarak açık kapı olsa bile, örneğin FBI, IRS gibi ABD’nin güvenlik ve mali kuruluşları bir baskın yapsa, o bankanın tüm dünyadaki itibari zedelenebiliyor.

Peki,Halk Bankası rahat hareket edip, İran’la ticaretin finansmanına aracılık ediyor da, işlemleri sakıncalı mı? Hayır, daha önce olduğu gibi şimdi de işlemleri şeffaflık içinde yapmaya özel önem veriyor. Ayrıca işlemlerinin uluslararası kuruluşlar ve ABD nezdinde bilindiği kanaatindeyim. ABD’li yetkililerin birkaç kez Halk Bankası ile özel görüşmeler yaptıklarını, işlemler üzerinde anlaştıklarını biliyorum. Sakıncalı olabilecek işlemler için de Ankara Büyükelçiliği ve direk ABD Hazinesi ile temasa geçilip, sakıncalı işlemlerin ayıklandığını sanıyorum. Biliyorum ki, ABD’de şubesi olmasa bile, Halk Bankası yönetimi, sakıncalı işlemler nedeniyle uluslararası sistemden dışlanmaktan, doğal olarak, korkuyor.

Halk Bankası Türkiye’nin İran’dan petrol ve doğalgaz ağırlıklı 10 milyar dolar ithalatı ve 2-3 milyar dolarlık ihracatının finansmanını yapıyor, para kazanıyor. Halk Bankası’nda İran Merkez Bankası’nın hesabı var, Tüpraş ve Botaş aldıkları gaz ve petrolün parasını, bankadaki bu hesaba yatırıyorlar. İran Merkez Bankası bu hesaptan, Türkiye’den yaptığı ihracatı ve başka ülkelere borcunu ödüyor. Halk Bankası, daha önce ABD’nin belirlediği, İran’lı banka, kişi ve kuruluşlara ise aktarma yapamıyor. Örneğin Bank Mellat’la ilişki bu nedenle sona erdirildi.

ABD’deki yeni yasadan sonra ne olacak? Banka yetkililerinden aldığım bilgiye göre ABD artık petrol alışverişini durdurdu, Avrupa ise yasağı, 23 Ocak’a çektiği toplantıda görüşecek. Artık İran Merkez Bankası ile de alışveriş durabilir. Yasaya göre bu yasağa uyum için kamu bankaları ve merkez bankalarına 6, özel kuruluşlara 2 ay süre tanındı. Başkan Obama’ya, dünya petrol arz ve fiyatlarını takip edip, uyum süresini uzatma-kısaltma yetkisi tanındı. Ayrıca Obama’nın dost ülkeler için bazı işlemlerde istisna tanıma yetkisi de bulunuyor.

HİNTLİ ŞİRKETLERİN İŞLEMLERİ DURMADI AMA...

Halk Bankası kamu ağırlıklı olduğu için 6 ay uyum süresi olduğunu düşünüyor ama özel bir hüküm gelirse 2 ay içinde uyum sağlayacak. Ticaretin tümüyle kesilmesi, yani İran Merkez Bankası ile aracılık faaliyeti tümüyle siyasi karara bağlı. Hükümet, anladığımız kadarıyla, Obama’dan İran’la petrol ve doğalgaz ticareti için istisna istiyor ama olacak mı belli değil.

Eğer bu ticaret kesilirse zaten bankanın aracılığına da ihtiyaç kalmayacak.

Bu arada AB karar alırsa zaten istisna için Türkiye’nin geç kalmış olacağı, dolayısıyla istisna alınacaksa ABD’den, AB karar alana kadar alınması gerektiği de konuşulanlar arasında...

Bu arada geçen ağustos ayında Hintli rafineri şirketleri İran’dan aldıkları petrolün parasını ödemek için Halk Bankası’na aracılık için başvurmuşlar ve banka bunu kabul etmiş. Geçenlerde Hintliler “Halk Bankası durduruyor işlemi” diye yaygara kopardılar. Banka yetkilileri, işlemlerin durdurulmadığını ama Hintliler bu işi speküle ettikleri için “kesebiliriz” dediklerini, henüz kesmediklerini söylediler. Yetkililer önemli olanın Türkiye’nin ticareti olduğunu, Hintli şirketlerden aldıkları komisyon gelirlerinden rahatlıkla vazgeçebileceklerini söylüyorlar. Hintliler niye bu tür spekülasyonlar yapıyor derseniz, “İran’dan aldıkları petrolün fiyatını, zorluklar nedeniyle indirmek istiyor olabilirler” yorumları yapılıyor...

Türkiye’nin ticaretinin devamı ise siyasi karara bağlı. Yani konu Halk Bankası’nın konusu değil. Daha önce de söyledik; İran’la bir sıcak çatışma halinde Türkiye’nin jeostratejik riskleri çok büyüyecek, başta döviz dengesi olmak üzere tüm ekonomi çok olumsuz etkilenecek...