Kafeinin azı daha iyi

İlk tanışmanın 2000-2500 yıl öncesine kadar uzandığını iddia edenler varsa da aşırı samimiyetin son yüzyılda başladığı, mesafesiz ilişkinin ise 20-25 yıl öncesine dayandığından kuşkunuz olmasın! Gereğinden fazla yoğunlaşan bütün ilişkiler gibi kafein ve insan bedeni arasındaki ilişki de bir süre sonra sorunlar yaratmaya başlamıştır. Eğer bu ilişkiyi gözden geçirip, gerekiyorsa sınırlamazsanız sizi de bazı sorunların beklediğini bilmelisiniz. Kafein tüketiminizi sınırlamanın sağlığınıza iyi geleceğinden kuşkunuz olmasın. Özellikle çarpıntı, hipertansiyon, baş ağrısı, gastrit ve uykusuzluk gibi sorunlarınız da varsa ‘kafeinsiz bir hayat’ size daha iyi gelebilir.

Kafein sadece kahvede bulunmaz. Çay yapraklarında, kakao ve kola tohumlarında da mevcuttur. Başlangıçta kahve ile Türk kültürüne ‘merhaba’ diyen kafein, beslenme kültürümüzdeki hızlı değişme ile seyrek görülen bir misafir olmaktan çıkmış, bedenimizin baş köşesine yerleşen zararlı bir kiracı haline gelmiştir. Aslında buna ‘kira’ ilişkisi bile denemez. Siz ödediğiniz paralarla içecek ve yiyecekler içinde kafeini bedeninize isteyerek yerleştirmektesiniz. Bazen de yediğiniz-içtiğiniz yiyeceklerle fark etmeden satın aldığınızdan kafeine ‘kiracı’ değil ‘davetsiz ve sevimsiz misafir’ de diyebilirsiniz. Biz doktorların da kafein tüketiminize bir miktar katkısı olduğunu öğrendiğinizde sakın şaşırmayın: Reçeteli veya reçetesiz pek çok ilaçta kafein var. Özellikle ağrı kesicilerde ve uyarıcılarda kafein mevcuttur.

Alkolsüz içeceklerin çoğunda az ya da çok, bir miktar kafein bulunmaktadır. ‘Enerji içecekleri’ olarak satışa sunulan ‘yeni akım’ alkolsüz içeceklerden çoğunun aynı zamanda birer kafein bombaları olduğunu unutmayın. Kafein ve kimyasal yüklü bazı içeceklerin genç bedenleri için ciddi sorunlar yaratabilecekleri konusunda çocuklarınızı uyarın. Özellikle alkollü içkilerle karıştırıldıklarında tehlikenin daha da artacağını onlara tekrar tekrar hatırlatın.

KAFEİN NELER YAPIYOR?

Kafein; merkezi sinir sisteminiz, yani beyniniz için ciddi bir uyarıcıdır. Bağımlılık değilse de, alışkanlık yaptığı söylenebilir. Kafeinin sebep olabileceği sağlık sorunları yıllardır ciddi araştırmalara konu olmuştur. Bu araştırmalarda kafein ile memenin fibrokistik hastalığı, meme ve pankreas kanseri, kalp ve damar hastalıkları arasında kanıtlanabilir bir bağlantı gösterilememiştir. Aşırı kafein tüketiminin kalsiyum kaybını hızlandırarak kemik kırılganlığını arttırdığı, sinirlilik, huzursuzluk, uykusuzluk ve gastrit gibi sorunlara yol açtığı, kan basıncını ve kalp atım hızını çoğalttığı bilinmektedir. Kafeinin aşırı tüketiminin sellülit oluşumunu hızlandırabileceği de söylenebilir.

NE KADARINA İZİN VAR?

Sağlıklı bir yetişkinin günde 200-300 miligram kadar kahve tüketmesine eğer kişisel hassasiyete bağlı çarpıntı, uykusuzluk gibi sorunlar oluşmazsa izin verilebilir. Hipertansiyon, mide ülseri, gastrit, uykusuzluk, kalp ritmi sorunları, sinirlilik gibi problemler varsa kahve tüketimini sınırlamakta fayda var. Gebelik ve emzirme döneminde de kafeinin kesilmesi önerilmektedir. Yaşınız ilerledikçe kafeine karşı duyarlılığınızın artacağını, orta yaşlarda sizi pek etkilemeyen 2-3 fincan kahve ya da 8-10 bardak çayın ileri yaşlarda uykusuzluk, çarpıntı gibi sorunlara neden olabileceğini bilmelisiniz.

AZALTMANIN YOLLARI

*Kafeini alınmış kahveleri deneyin

* Çay tüketiminizi azaltın

* Kafeinsiz çayları ya da kafein içermeyen diğer bitkisel çayları kullanın.

* Çayı daha kısa sürede demleyin.

* Kafeinsiz içecekleri tercih edin.

* Doktorunuzdan kafeinsiz ilaçları reçete etmesini rica edin.

AKLINIZDA OLSUN

Kahve ayıltmaz

Fazla alkol aldığınız bir günün sabahında bol bol kahve tüketerek ayılacağınızı sanıyorsanız yanılırsınız. Ne koyu bir kahve, ne soğuk bir duş, ne de uzun bir yürüyüş kanınızdan karaciğeriniz tarafından temizlenen alkol miktarını azaltmaz. Alkol sonrası ayılmayı sağlayan tek ilaç ‘zaman’dır.

BİR UYARI

Yavaş yavaş bırakın

Eğer çok fazla kahve tüketen biri iseniz kahveyi hayatınızdan yavaş yavaş çıkarmaya çalışın. Kafeinsiz bir yaşama bedeninizin alışması biraz zaman alabilir. Kafeini birden bırakmanız halinde baş ağrısı, sinirlilik, uyuklama eğilimi gibi sorunlarla karşılaşabilirsiniz. Bütün bunları önlemenin en kolay yolu; kahveyi birden yerine ‘yavaş yavaş terk etmek’ olmalıdır.

BAZI İÇECEKLERİN KAFEİN MİKTARLARI

İÇECEK MİKTAR KAFEİN İÇERİĞİ (mg)

Hazır kahve 1 fincan 85-75

Türk kahvesi 1 fincan 50

Espresso 1 fincan 40

Aromalı kahveler 1 fincan 25-75

Kafeinsiz kahve 1 fincan 3

Siyah çay 240 ml 40

Yeşil çay 240 ml 40

İçmeye hazır buzlu çay 240ml 30

Şekersiz buzlu çay 240 ml 13

Kafeinsiz siyah çay 240 ml 4

Diyet kola 45

Kola 34

Kakao 150 gr 5

NOT ALIN

İşte kafein kaynakları

Çay

Kahve

Kolalı

içecekler

Bazı alkolsüz

içecekler

İlaçlar

Çikolatalı

sütler

Sütlü

çikolatalar

Bitter

çikolatalar

Çikolatalı

dondurmalar

CİLT DOSTU MÖNÜ ÖRNEKLERİ

Kahvaltı alternatifleri

Yarım bardak az yağlı süt ile yapılmış yarım su bardağı yulaf ezmesi

3 adet yumurta beyazı ve 1 yumurta sarısı ile yapılmış sebzeli omlet

Kavun, taze çilek ve taze kayısı ile yapılmış, yarım su bardağı az yağlı yoğurt ile karıştırılmış meyve salatası

Domates, salatalık, biber, maydanoz ile yapılmış salata

Öğle ve akşam yemeği alternatifleri

3-5 köfte kadar (120-200 g) ızgara somon balık, hindi veya tavuk eti, mevsim yeşillikleri ile yapılmış salata

Marul, domates ve salatalık ile yapılmış ton balıklı yeşil salata (zeytinyağı ve taze limon suyu ilave edebilirsiniz)

Domates soslu kepekli makarna (yağsız), yarım su bardağı az yağlı yoğurt

Haşlanmış sebze tabağı (brokoli, lahana, kabak, patlıcan, domates, kereviz, patates, pırasa, ıspanak, yer elması)

Ara öğün alternatifleri

Elma veya armut

1 ince dilim az yağlı beyaz peynir ile yapılmış sandviç

3-4 adet badem, 4-5 adet fındık, 2 adet ceviz

Domates suyu n Kepekli bisküvi ve ayran

Meyveli yoğurt n Avokado n Böğürtlen, kivi, şeftali ile yapılmış meyve salatası n Yağsız süt n Light dondurma