Çocuklarda obezite tehlikesi

Çocuk ve gençlerde obezitenin tanı ve tedavisinin özel bir deneyim ve bilgi birikimi gerektirdiğini unutmamalısınız. Çocuğunuzun fazla kilolu veya obez olduğunu düşünüyorsanız, tetkik ve tedavi için bir çocuk Endokrinolojisti veya Çocuk Metabolizma Hastalıkları Uzmanı ya da Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı ile işbirliği yapmalısınız.

Bedensel büyüme ve gelişme yanında ruhsal olgunlaşma bakımından da özel çok önemli değişimler geçiren çocuk ve gençlerin obezite sorununu sadece diyet önlemleri ile çözmeye kalkışmamalı, sorunun önemli ölçüde hareketsizlik ve beslenme davranışı ile ilişkili yanlışlıklardan kaynaklandığını unutmamalısınız. Doktorunuz; gerektiği zaman diyet uzmanları ile işbirliği yapmayı ve belki de psikolojik yardımdan faydalanmayı düşünecektir. Türkiye’de çocukluk çağı obezitesi ile ilgili yakın tarihlerde yapılmış kapsamlı ve güvenilir bir çalışma yok gibi bir şey. 10-15 yıl önce yapılan bazı çalışmalarda 6-10 yaş arası kız ve erkek çocuklarının neredeyse %10’u obez. Bu oran şimdilerde %15’lerde olmalı. Gençlik-ergenlik dönemi obezitesinde de hızlı ve korkutucu bir artış var. Kısacası çocukluk çağı veya gençlik-ergenlik dönemi obezitesi bizim ülkemiz için de bir tehdit, ciddi bir sorun.

AŞIRI BESLENME VE TEMBELLİK

Obezite; aşırı beslenme, hareketsiz ve tembel bir yaşam, hormonal, metabolik ya da psikolojik sorunlardan kaynaklanabilen bir hastalıktır. Alınan kalorilerle harcanan kaloriler arasındaki dengenin bozulması ve kullanım fazlası artık kalorilerin yağ olarak depolanması bu hastalığın öncelikli işaretidir. Kalp ve damar hastalıklarına, hipertansiyona, şeker hastalığına, solunum sistemi yetersizliğine, gece uykuda solunum durmalarına ve horlamalara yol açıyor. Yetinmiyor; kanda yağ dengesini bozuyor, kalbi besleyen koroner kan damarlarını tıkayıp kalp krizine, beyni besleyen serebral damarları tıkayıp beyin krizine, eklemleri tahrip edip osteoartirit tipi romatizmaya sebep oluyor. Bitmedi! Kısırlık, adet bozuklukları, tüylenme, cinsel güç azalması veya kaybı, safra kesesi hastalıkları ve çeşitli organ-doku kanserleri de şişmanlıktan kaynaklanabiliyor. Ani ölümler şişmanlarda daha erken yaşlarda ve daha çok görülüyor. Özetle şişmanlık hastalığı sadece kalitesini değil, süresini de etkiliyor hayatın. Hayatı kısaltıyor!

ANNE BABA ŞİŞMANSA

Bütün bu bilgiler size üzücü, korkutucu gelebilir. Ne var ki hepsi de gerçek. Bu salgın çocuklar ve gençler arasında da şimdi hızla yayılıyor. Bundan 20 yıl önce en erken 40’lı yaşlarda belirlenebilen Erişkin tipi insüline bağımlı olmayan Tip 2 Diyabet hastalığını son yıllarda 10-12 yaşlardaki çocuklarda görmemizin, kalp krizi ve felç yaşının 25-30’lu yaşlara kadar inmesinin sebebi şişmanlıktan başka bir şey değil. Şişmanlık çocuklarımızı ve gençlerimizi erkenden yaşlandırıyor. Yaşlanma sürelerini azaltıyor. Sorunun önemi büyük, çözümü ise güç. Erkenden tanımakta, acil önlemleri gecikmeden almakta fayda var.

Genetik faktörler, sağlıksız beslenme ve fiziksel aktivite azlığı dışında pek çok hormonal ve metabolik hastalık çocuk obezitesinde de etken olabilir. Genellikle fazla kilolu anne ve babaların çocukları şişmanlığa daha çok eğilimlidir. Şişman anne-babanın çocuklarında kilo fazlalığı olasılığı %80 civarındadır. Çocuk obezitesinin diğer nedenleri aşağıda sıralanmıştır.

SAĞLIKSIZ YEME ALIŞKANLIĞI

n Sağlıksız yeme alışkanlıkları: Aşırı miktarda veya çok yüksek kalorili yiyeceklerin tüketimi ve atıştırmalarda yapılan yanlış tercihler (yağlı cipsler, gofret, çikolata ve şekerlemeler) en önemli etkendir.

Yetersiz fiziksel aktivite: Hareketsiz bir yaşam, tembel bir hayat tarzı önemli bir faktördür

Hormonal ve metabolik bazı hastalıklar: Tiroid bezi tembelliği, böbrek üstü bezlerinin aşırı aktivitesi gibi hormonal ve metabolik sorunlar çok önemli hazırlayıcılardır.

Kortizon gibi bazı kilo aldırıcı ilaçların bilinçsiz kullanımı etkili olabilir.

Evde ve okulda stresli, endişeli bir yaşam tarzı, aile yapısında ani değişimler: Anne-babanın boşanması, aile bireylerinden birinin kaybı, okul ile ilişkili sorunlar tetikleyici faktörlerdir.

Kişisel güven yetersizliği, özgüven noksanlığı, kişilik bozuklukları, depresyon ve diğer bazı psikolojik sorunların mevcudiyeti de önemlidir.

Beden Kitle İndeksi evrensel bir formüldür

1998’de, Ulusal Sağlık Örgütü aşırı kilo ve obezite için beden kitle indeksine (BKİ) dayanan yeni bir sınıflandırma sistemi oluşturdu (Body Mass Index: BMI/Beden Kitle İndeksi: BKİ). BKİ hem kilo hem de boy ile belirlenen ve normal, kilo fazlalığı ya da şişmanlık durumunu işaret eden ortak, evrensel bir formüldür. 18,5 - 24,9 arası bir BKİ sağlıklı olarak değerlendirilir. 25 - 29,9 arası BKİ’ye sahip kişiler fazla kilolu olarak tanımlanır. 30 ya da daha fazla BKİ’ye sahip olanlar ise obez olarak belirtilir. BKİ sağlıklı, yani 19- 24 aralığında ise, kilo vermenin kanıtlanmış bir sağlık avantajı yoktur. Dengeli ve besleyici bir diyet uygulamak ve düzenli fiziksel aktivite yapmak gibi sağlıklı alışkanlıklar edinerek bu aralıkta kalınabilir. En az her iki yılda bir BKİ yeniden değerlendirilmeli ve herhangi bir yönde belirgin bir değişiklik olduğu görüldüğünde doktor veya sağlık danışmanları bilgilendirilmelidir.

Gençler için 7 günlük düşük glisemik indeks içeriğine sahip örnek menü

PAZARTESİ

Kahvaltı

1 kase kahvaltı gevreği (1/2 su bardağı süt ile)

Yarım muz

Ara öğün

Düşük yağlı bisküvi (3-4 adet)

1 su bardağı portakal suyu

Öğle

Doğal ekmekten yapılmış etli sandviç (mayonez ve Rus salatası içermeyecek)

1/2 su bardağı çikolatalı puding

Ara öğün

Yulaflı bisküvi (3-4 adet)

1 küçük boy elma

Akşam

Pirinç pilavı (3 yemek kaşığı)

Kıymalı sebze yemeği (3 yemek kaşığı)

Ara öğün

1-2 yemek kaşığı yoğurt veya süt

1 su bardağı süt


SALI

Kahvaltı

1 kase kakaolu kahvaltı gevreği (1/2 su bardağı süt ile)

1 küçük boy elma

Ara öğün

1/2 su bardağı meyveli yoğurt

1 yemek kaşığı kuru üzüm

Öğle

Ton balıklı Salata

Tam buğdaylı ekmek

(1 dilim)

1 adet şeftali

Ara öğün

Light dondurma (1/2 kase)

Akşam

Fırında tavuk (sebze, patates ve sebzeli garnitürle)

Ara öğün

Meyve kokteyli (taze meyvelerden yapılmış)

1 su bardağı süt


Çocuğunuz obez mi kendiniz hesaplayın

Çocuğunuzun fazla kilolu mu, şişman mı yoksa normal kiloda mı? Aşağıdaki tablodan yararlanarak bu sorunun yanıtını bulabilirsiniz.

Yandaki tabloda belirtilen değerler kız ve erkek çocukları için obezite (şişmanlık) işareti olan değerlerdir. Hesapladığınız BKI rakamı tablodaki değerlerle aynıysa çocuğunuz obez, 5 puan altında ise fazla kilolu olarak değerlen-dirmelisiniz. Daha kesin bilgiler için doktorunuzla konuşmalısınız.


BEDEN KİTLE İNDEKSİNE GÖRE KİLO DURUMU

Erkek çocuk-Kız çocuk

2 yaş-20,1 19,8

5 yaş-19,3-19,2

10 yaş-24-24,1

15 yaş-28,3-29,1

18 yaş-30-30

BKİ’ni nasıl hesaplayacaksınız


Ağırlık (kg)
BKİ: BKİ= ____________
Boy (m) x Boy (m)


Örnek: 10 yaşında 43 kg ağırlığında, boyu 1.30 m olan bir erkek çocuğun Beden Kitle İndeksi


43 (kg)
BKİ: __________
1.30 (m) x 1.30 (m)

= 25,4 kg/m

Tabloda yaş grubu ve cinsiyete göre; bu sonuç obez olarak değerlendirilebilir. Bu rakam 19-24 arasında çıkarsa fazla kilolu, 19’un altında çıkarsa normal kilolu olarak düşünülebilir.

YARIN OBEZİTEDEN KAYNAKLANAN SORUNLAR

çarşamba menüsü