Anayasa Mahkemesi’nde iktidar nasıl sağlanır? (2)

HÜKÜMETİN, hazırladığı teklifte Anayasa Mahkemesi’ne TBMM’den seçilecek 3 üyenin 3’ünün de Meclis’teki iktidar çoğunluğu tarafından belirlenmesini güvence altına alan bir şekilde düzenlediğini dünkü yazımızda geniş bir şekilde işlemiştik.

Teklife göre, Mahkeme’nin kalan 14 üyesi ise muhtelif kurumların gösterecekleri adaylar arasından Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından atanıyor. Bir başka anlatımla, Mahkeme’nin yapısının ve ruhunun şekillenmesinde nazım rolü yine Cumhurbaşkanı oynuyor.
Taslağın bu bölümdeki püf noktaları büyüteç altına yatırıldığında, Cumhurbaşkanı’nın çok kolaylıkla kendi dünya görüşüne yakın adayları seçebilmesinin önünü açan bir düzenin tasarlandığı hemen göze çarpıyor.
DANIŞTAY VE YARGITAY’IN AĞIRLIĞI DÜŞERKEN
Önce bir genel saptama yapalım. Mevcut sistemde mahkeme 11 asıl, 4’ü yedek olmak üzere toplam 15 üyeden oluşurken, taslakta üye sayısı 17’ye çıkıyor ve yedek üyeliğe de son veriliyor.
Üyeliklerin dağılımına baktığımızda, iktidar partisinin kendisine yakın gördüğü bazı kurumların Mahkeme’deki kontenjanlarını artırdığı anlaşılırken, yakın görmediği bazılarının ağırlığını ise aşağı çektiği göze çarpıyor. Örneğin, mevcut sistemde Sayıştay’dan 1 üye seçilirken, yeni taslakta bu sayı 2’ye çıkıyor. Buna karşılık, 2 asıl ve 2 yedek olmak üzere toplam 4 üyeden oluşan Yargıtay kontenjanı 3’e düşürülüyor. Danıştay’ın 2 asıl 1 yedek üyeden oluşan 3’lük  kontenjanı ise 2’ye iniyor.
Danıştay ve Yargıtay‘dan tasarruf edilen 2 üyelik, ilginçtir ki YÖK’e tahsis ediliyor. Ä°ktidarın mutlak  hakimiyete sahip olduÄŸu YÖK’ün kontenjanı böylelikle 1’den 3’e çıkıyor. Ãœst kademe  yönetici ve avukat kontenjanı 4’te kalırken, Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek Ä°dare Mahkemesi de eskiden olduÄŸu gibi yine 1 üye ile temsil ediliyor. Â
KÖŞK YARGITAY’I NASIL BY-PASS EDER?
Burada ilginç olan bir nokta, Yargıtay ve Danıştay’dan mahkemeye gelecek olan üyeler söz konusu olduğunda, Cumhurbaşkanı’nın bu kurumlardaki çoğunluk eğilimini by-pass edebilmesini mümkün kılacak bir düzenlemenin getirilmiş olması. Şöyle ki, mevcut sistemde Yargıtay’dan mahkemeye gelecek her üye için Yargıtay Genel Kurulu’nda yapılan seçimle üç aday belirleniyor. Aynı sistem 95 üyeli Danıştay’da da geçerli.
Burada önem taşıyan, toplam 250 üyeli Yargıtay’da bu listeye girebilmek için salt çoğunluk, yani 126 üyenin oyunu alma koşulunun aranması. Danıştay’daki eşik 48. Ayrıca, her üye üç aday için oy kullanabiliyor.
Oysa yeni sistemde bir üyenin üç aday için oy kullanması kuralı kaldırılarak, tek üyenin tek adaya oy vermesi kuralı getiriliyor. Mevcut sistem uygulanmış olsaydı Cumhurbaşkanı’nın önüne gidecek üç adayın da 126 eşiğini geçmiş olması, yani bir şekilde Yargıtay’ın çoğunluğunun desteğini arkalarına almaları gerekecekti. Oysa yeni sistemde bu koşul kaldırılıyor.
Bu uygulamada ne anlama geleceğini şöyle bir örnekle açıklayabiliriz: Yapılan seçime 5 adayın katıldığını ve adayların sırasıyla 120, 60, 40, 20 ve 10 oy aldığını varsayalım. Köşk’e 120, 60 ve 40 oy alan adayların isimleri gidecek. Cumhurbaşkanı’nın kendi dünya görüşüne daha yakın bulması halinde 40 oy alan üyeyi seçmesi kuvvetli muhtemeldir.
GÜL’ÜN İÇTİHADI SANDIKTAN YANA DEĞİL
Cumhurbaşkanı Gül’ün Çankaya’da görevde kaldığı süre içinde Yargıtay ve Danıştay kontenjanından boşalacak olan üyelikler için kullanacağı tercihlerde sandıktan çıkan oy sıralamasını esas almayacağını yerleşik içtihadı çerçevesinde artık rahatlıkla tahmin edebiliriz.
Kaldı ki, Gül’ün Anayasa Mahkemesi yedek üyeliği için Yargıtay kontenjanından yaptığı seçimin üzerinden henüz 48 saat geçti. Yargıtay’da yapılan seçimde ilk turda Ramazan Özkepir 139 oy, Kemalettin Yüksel 127 oy almış, ikinci turda eşik geçilememiş ve üçüncü turda Burhan Üstün 136 oy elde etmişti. Gül, bu üç aday arasında sandıkta birinci gelen Özkepir’i değil, Üstün’ü tercih etmiştir.
Gül’ün YÖK ve yönetici kontenjanlarını nasıl değerlendirileceği konusunda kehanette bulunabilmek de çok güç değildir.
Yarın anayasa değişikliği gerçekleşirse önümüzdeki sonbaharda Anayasa Mahkemesi’nde nasıl bir tablonun karşımıza çıkacağı sorusunu irdeleyeceğiz.
Yazarın Tüm Yazıları