Bile bile rezalet

Elektrikte olacağı buydu

Üçüncü bin yılda arızalar yüzünden günün yarısını elektriksiz geçiren İzmir'in yaşadığı kabusta özelleştirmenin yılan hikáyesine dönmesinin büyük payı bulunuyor

Özelleştirme trajedisi

MİLENYUM'a karanlıkta başlayan İzmir'de programlı kesintilere son verilmesine rağmen sık sık yaşanan arızalar esnaftan sanayiciye, çiftçiden sade vatandaşa kadar tüm kesimlerde isyana yol açarken, sıkıntının ardından on yıldır sürüncemede bırakılan ‘‘özelleştirme trajedisi'' yatıyor.

İzmirli kan ağlıyor

‘‘Özelleştirilecek'' beklentisi içinde yıllardır periyodik bakım dışında her türlü yatırımdan mahrum kalan enerji sistemi, ihtiyaca cevap veremez oldu. Altyapısı yetmeyen, hatları, istasyonları, trafoları eskiyen İzmir'de yaşanan umursamazlık ve ihmal kente kan ağlatıyor.

Kaçak devam ediyor

UZMANLAR, enerji tüketimi yıllık yüzde 12 artışla Türkiye ortalamasının üzerinde olan İzmir'in şebeke yenileme ve tevsi için 25 trilyon liralık acil yatırıma ihtiyacı olduğunu hesaplıyor. Ancak ihale sonuçlandırılmadığı için yatırımlara başlanamıyor, yüzde 20'yi bulan kaçak da düşürülemiyor.

Kavga daha sürüyor

TÜRKİYE'nin üçüncü büyük kentinin elektrik dağıtımında altı yıl arayla iki şirketin görevlendirilmesiyle başlayan kavga bitmek tükenmek bilmeyen bir yargı sürecini başlatırken, 3.5 milyon insan çağdışı görüntüye son verilmesini istiyor.

Elektrik ihalesinde bitmeyen mücadele

BUGÜN İzmir'in yaşadığı özelleştirme kaosu dokuz yıl öncesine uzanıyor. 1991 Ekim'inde Türkiye'yi bölgelere ayıran ANAP iktidarı, seçim öncesi giderayak, üstelik ihalesiz olarak elektrik dağıtımını özel sektöre devretti. Dönemin Enerji Bakanı olan Denizli Milletvekili Muzaffer Arıcı, İzmir'in elektriğinin dağıtım işiyle salt bu görevi almak için kurulan Denizlili SENKOM A.Ş.'yi ‘‘hemşehri kıyağı'' çekerek 30 yıllığına ihalesiz olarak görevlendirildi. Denizli, Aydın ve Muğla bölgesinin elektriği ise AYDEM firmasına verildi.

‘‘İZMİR'in elektriği peşkeş çekiliyor'' çığlıkları arasında yetkilendirilen SENKOM ve AYDEM şirketleri, geçen yıllarda yatırım da dahil olmak üzere hiçbir faaliyet göstermedi. Bakanlık da resmen görevi devretmedi, olay gündemden kalktı, unutuldu. SENKOM'un adı 1996 yılında yeniden duyuldu ve REFAHYOL hükümeti ‘‘ihalesiz görev alan Aktaş örneğinin bir daha yaşanmaması'' için, İzmir dahil olmak üzere 1991'deki yetkilendirmelerin tamamını ‘‘gerekçesiz'' olarak iptal etti. Bugün yaşanan kaosun temeli de bu ‘‘gerekçesizlikle'' atıldı.

BİR yıl sonra elektrik dağıtımının yeniden özelleştirilmesi konusu gündeme geldi, Türkiye bölgelere ayrıldı. İzmir - Manisa bölgesinin ihalesini İzmirlilerin oluşturduğu İZMAŞ ve Süzer şirketleri, Denizli, Aydın, Muğla bölgesini ise İZMAŞ'ın ortakları arasında yeralan Güçbirliği şirketi 3 Nisan 1997'de kazandı. İZMAŞ ile Süzer bakanlığın önerisiyle birleşip ismini GEDAŞ Gediz Enerji olarak değiştirirken, Güçbirliği DEMAY A.Ş. şirketini kurdu. Şirketlere 27 Mayıs 1998'de görev verildi. İhalenin sonuçlanmasıyla eski şirketler SENKOM ve AYDEM ayağa kalkarak, yaklaşık üç yıldır süregelen davalar zinciri başladı.

Bakanlık orta yol arıyor

ÜÇ yıla yakın zamandır ardarda açılan davalar İzmir'i yatırımsız bırakırken, Bakanlık iki şirkete de görev veremiyor. Bunun nedeni SENKOM'un görevlendirilmesini iptal eden Bakanlar Kurulu kararının iptali ile eski şirket hak sahibi görünürken, GEDAŞ'ın kazandığı 3 Nisan 1997 tarihindeki ihale de iptal edilmediği için hak sahibi. Resmi prosedüre göre şu anda ortada iki görevli şirket göründüğü için bakanlık devir işlemi yapamıyor. Hukukçuların görüşüne göre, Bakanlık İzmir'le Manisa'yı birbirinden ayırarak SENKOM'a İzmir için görev verebiliyor. Ancak ihale iptal edilmediği için GEDAŞ'a dava hakkı doğuyor. İhale GEDAŞ'a verilemiyor, çünkü ortada Danıştay kararı var. İhaleyi iki şirketin alamaması halinde ikisinin de Bakanlığı dava etme hakkı doğuyor. Yönetmeliğe göre de, GEDAŞ'ın elektriği devralması halinde bir yıllık karı ne olacaksa, bakanlıktan bunu tazminat olarak talep etme hakkı doğuyor. Bu nedenle de Bakanlık iki şirketin ortaklık kurması gerektiğini her fırsatta dile getiriyor.

GEDAŞ'ı oluşturan şirketlerin yapısı

ASAD (Atatürk Organize Bölge Sanayicileri), Balçova Termal Turizm (Valilik), Besot (Manisa Belediyesi), Desa Enerji, Egenda (Ege Bölgesi Sanayi Odası, Elda (Ticaret Odası), Genda (Ege Genç İşadamları Derneği), İşbirliği Holding (Ticaret Odası), İzbeton (Büyükşehir Belediyesi), İzbir (Esnaf Sanatkar Odaları Birliği), Ege Şehir Planlaması (Büyükşehir Belediyesi), Maner (Manisa Ticaret ve Sanayi Odası), EGS, Raks Holding, Sasko, Su ve Kanalizasyon Hizmetleri AŞ (Büyükşehir Belediyesi), Süzer Holding.

SENKOM'un ortakları

Mehmet Sevil, Sevil Dış Ticaret, Sevtur, Himmet Sevil, Mehmet Sevil, Hikmet Sevil.

Davalar ihalenin bitmesini önledi

Danıştay, SENKOM'un başvurusuyla, 1991'deki görevlendirmenin iptaline ilişkin Bakanlar Kurulu kararını ‘‘gerekçesizlik'' nedeniyle iptal etti. (17 Mart 1998)

SENKOM, Danıştay kararına istinaden İzmir için başka bir şirketin görevlendirilmemesi yönünde Başbakanlığa başvurdu. (2 Haziran 1998)

Başbakanlık ve Enerji Bakanlığı, Danıştay'ın iptal kararının bozulması için Danıştay 10. Dairesi'ne başvurdu (17 Haziran 1998)

Danıştay Nöbetçi Kurulu, yürütmenin durdurulması talebini reddetti. (4 Ağustos 1998)

Danıştay İdari Davalar Genel Kurulu, SENKOM'un 1991'deki görevlendirilmesini iptal eden 13.11.1996 tarihli kararı iptal etti. (6 Kasım 1998)

Enerji Bakanlığı 6 Kasım tarihli Danıştay Genel Kurul kararının düzeltilmesi için Danıştay'a başvurdu. (8 Şubat 1999)

SENKOM'a 9.10.1991'de görev verildiği tarihte görev bölgeleri yönetmeliğinde İzmir'in (18. bölge) yer almadığı, yönetmeliğin 12.10.1991'de çıktığı, dolayısıyla yok hükmünde karara göre görevlendirme yapıldığı gerekçesiyle Danıştay nezdinde dava açıldı. (8 Haziran 1999)

GEDAŞ'ın yürütmeyi durdurma talebi Danıştayca reddedildi. (29 Haziran 1999)