Devlet Planlama Teşkilatı nerede?

DEVLET Planlama Teşkilatı (DPT) anayasal bir kuruluştur. Anayasamıza göre, DPT beş yıllık planlar hazırlar ve yıllık ekonomik programları oluşturur.

Oluşturulan plan ve programlar Meclis'in onayına sunulur. Plan ve programlar kamu sektörü için emredici, özel sektör için yönlendiricidir.

DPT'nin kuruluşundan bu yana sekiz adet beş yıllık plan yapılmıştır. İlk birkaç tanesi dışarıda bırakılırsa, planların hiçbiri ne kamu sektörünü bağlayıcı, ne de özel sektörü yönlendirici olmuştur. Planların hiçbiri havada kalan rakamlar manzumesi olmaktan kendilerini kurtaramamıştır.

Yıllık programların da özelliği planlardan farklı değildir. Yıllık programların en önemli unsuru, kamu sektörü dengesidir. Hiçbir yıl, bütçe de dahil olmak üzere, programlanan kamu sektörü hedefleri tutturulamamıştır. Planlar da, programlar da anayasal bir zorunluluk olduğundan hazırlanmışlar, fakat uygulamada önemli bir işlev görmemişlerdir.

ÖNEMİNİ YİTİRDİ

En son hazırlanan VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı 2002-2005 yıllarını kapsamaktadır. 1999 yılı sonunda IMF ile üzerinde uzlaşılıp yürürlüğe giren istikrar programından sonra Meclis'ten geçmiştir. Diğer planlar gibi, VIII. Plan da, hükümetin yapabileceklerini değil, görmek istediklerini sıralamıştır. Örneğin, plan, kapsadığı dönemde milli gelirin yıllık ortalama yüzde 6.7 büyümesini öngörmüştür. Halbuki, Meclis'e sunulduktan beş ay sonra plandaki rakamların hiçbir anlamı kalmamıştır.

Gerek 2000 yılı istikrar programının hazırlanmasında, gerekse 2002 yılında IMF ile yapılan üç yıllık stand-by düzenlemesinin oluşturulmasında DPT'nin bir işlevi, en azından kamuoyu tarafından bilinmemektedir. 2000 yılı ortasında istikrar programının gidişatında bazı riskleri dile getiren bir DPT raporu ise yetkilileri kızdırmıştır. Yüksek Planlama Kurulu için hazırlanan raporun basına sızması herkesi telaşlandırmıştır. Sonunda, ‘‘DPT'ye de ne oluyor, onlar kendi işlerine baksın!’’ gibi bir tepki gösterilmiştir.

DPT son yıllarda ekonomik olayların dışında kalmıştır. Eskiden IMF heyetleri Hazine ve Merkez Bankası ile birlikte DPT'yi de ziyaret eder, ekonominin gidişatını plancılardan öğrenirdi. Artık, DPT, IMF için de önemini kaybetti.

Bir zamanlar DPT'nin uygulamaya yönelik yetkileri vardı. O yetkiler de, yerinde bir kararla başka kuruluşlara devredilince, DPT'nin önemi iyice azaldı. Bu gelişmelerin arkasında serbest piyasa ekonomisi mantığı içinde DPT gibi bir kuruluşun öneminin doğal olarak azalması büyük bir rol oynadı. Ama, DPT'nin diğer ekonomik kuruluşların bağlandığı bakana değil de, başka bir bakana bağlı olması gidişatı hızlandırdı. Bir anlamda, DPT'nin önemi siyasilerce de minimize edildi.

GENEL MÜDÜRLÜK

Kumanda ekonomilerinde en önemli kuruluş Planlama Teşkilatları'dır. Serbest piyasa ekonomilerinde ise en önemli kuruluş Merkez Bankaları'dır. DPT'nin öneminin giderek azalması bu açıdan doğaldır. DPT'nin öneminin azalması plan ve program yapmanın önemli olmadığı anlamına gelmez. Aksine, serbest piyasa ekonomilerinde de kamu sektörünün belli bir plan ve program içinde hareket etmesi gerekir.

Bunun için bir müsteşarlığa ihtiyacın olup olmadığı sorgulanmalıdır. Hazine Müsteşarlığı'nda bir genel müdürlük artık bu işi çok rahat yapabilir.
Yazarın Tüm Yazıları