Taha Akyol: Hukukta laikleşmeyi başlatan Osmanlı halifeleridir

Güncelleme Tarihi:

Taha Akyol: Hukukta laikleşmeyi başlatan Osmanlı halifeleridir
Oluşturulma Tarihi: Aralık 15, 2014 01:07

Hukuku Atatürk mü modernleştirdi, bir Osmanlı paşası mı? Müslümanların yönetim şekli ne? Fıkıh 21’inci yüzyıla cevap verebilir mi? Taha Akyol yeni kitabı ‘Türkiye’nin Hukuk Serüveni’nde bu sorulara cevap arıyor.

Haberin Devamı

Kitabı, Hayrettin Karaman’ın “Demokrasi, Müslümanların siyasi sistemi olamaz” cümlesi üzerine yazdığınızı söylüyorsunuz. Hukuk üzerinde bir tehdit mi hissettiniz?

- Hayrettin Karaman, benim de “Hocam” diye hitap ettiğim, saygı duyduğum bir fıkıh âlimidir. Muhafazakâr camia üzerinde çok etkilidir. O bu cümleyi kurduğunda birçok Müslüman, demokrasi hakkında tereddüde düşecek, yabancılaşma hissedecek. O yüzden bu konuyu ele almak istedim.

Sizce bu tartışma şu anda Türkiye’nin yönetim katında da süren bir tartışma mı?

- İktidar partisinde Karaman’ın bu sözleri konuşuluyor mu bilmiyorum. Ama Türkiye’de benim 2011’den beri eleştirdiğim bir otoriterleşme süreci var. Bu iktidar, Avrupa Birliği yönünde hukukta çok değişiklik yaptı. Fakat Türkiye’de demokrasi birikimi gevşek. Hukuk birikimi ve hukuk anlayışı da gereken düzeyde değil. Bu durumlarda çeşitli romantizmlere kapılmak kolaydır. Biz bunu 28 Şubat’ta 1930’ların idealize edilmesi biçiminde gördük. Şimdi de fıkıhın idealize edildiği bir anlayış görüyoruz. Ben bir fıkıh âlimi değilim. Ama bir hukukçu ve tarih okuru bir gazeteci olarak bu iddiaları tarih laboratuvarına koydum.

Haberin Devamı

BİR DÂHİ: CEVDET PAŞA

Taha Akyol: Hukukta laikleşmeyi başlatan Osmanlı halifeleridir

“Osmanlı şunu görüyor: Artık fıkıhla devlet yönetilemez. Bir süre sonra bunun arkasından kuvvetler ayrılığı fikri geliyor ve demokrasi tarihi gelişiyor.”


Kitabı, Mecelle’yi kaleme alan Cevdet Paşa’ya ithaf ederek bize neyi hatırlatmak istediniz?

- Cevdet Paşa medreselidir, adı paşa olup da idare sınıfına geçene kadar başı sarıklıdır. Medrese dışında da eğitimi yoktur. Böyle bir insanın kendi kendine Fransızca, zamanın modern sayılacak tarih usullerini öğrenmesi; Batı tarzında bir kanun olan Mecelle’yi yazması... Hukuk fakültesine ‘Roma Hukuku’ dersinin konulmasını sağlaması... Kuşkusuz ki bir dâhi. Cevdet Paşa’yı bilmediğiniz zaman, “Atatürk geldi, hukuku modernleştirdi” dersiniz. O vakit iş ‘Atatürkçülük-Atatürkçülük değil’ tartışmasına döner.

Haberin Devamı

Son günlerde Osmanlıca dersi üzerinden gördüğümüz cepheleşme, hukuk tarihi için de mi geçerli?

- Türkiye’de ya Osmanlı düşmanlığı var ya da Osmanlı hayranlığı... Ateşli düşmanları Osmanlı’nın yaptığı reformları bilmiyorlar. Osmanlı, Türkiye’ye bir devlet ve hukuk geleneği kazandırdı. Bu sayede Irak gibi, Suriye gibi olmaktan kurtulduk. Beri taraftan da Osmanlı hayranları padişahların hepsini evliya, günahsız, Batı’yla Doğu’yla ilgisi olmayan insanlar zannediyorlar. Hayır, hukukta laikleşmeyi Osmanlı halifeleri başlattı. Altında da şeyhülislam imzaları vardı.

Nasıl oldu da padişahlar ellerindeki bu sınırsız gücü devretmeye razı oldular?

- Osmanlı şunu görüyor: Artık fıkıhla devlet yönetilemez. Ekonomiyi düzeltmek, şirketlerin kurulmasını sağlamak, azınlık meselelerini yoluna koymak için Avrupa’dan kanun almak lazım. Bir süre sonra bunun arkasından kuvvetler ayrılığı fikri geliyor ve demokrasi tarihi gelişiyor. Bugün Türkiye’de hem demokrasi talebi hem de çoğunluk olmanın sağladığı imkânlara alışmak var. Siyaset biliminde bilinen bir teoridir: İktidar uzadıkça iktidar mensupları o gücü gittikçe daha fazla kullanma eğilimine girerler. O gücün dengelenmesi, kontrol edilmesi lazım. O nedenle yargı bağımsızlığı son derece önemli.

Haberin Devamı

MÜSLÜMANLAR GERİ DİYE İSLAM’I SUÇLAMAK AKIL DIŞI!

Taha Akyol: Hukukta laikleşmeyi başlatan Osmanlı halifeleridir

Kuran’ın Müslümanlar’a emrettiği bir siyasi model var mı?

- İslamiyet’in geliştiği dönemde, aşağı yukarı bütün toplumlarda yöneticiler ömür boyu iktidarda kalıyordu. Ateşe tapan İran’da da böyleydi, Afrika’daki kabile reislerinde de. Hz. Ömer şehit edilinceye, Hz. Ebubekir vefat edinceye kadar başta kaldılar. Öyleyse İslam’da seçilen yönetici ömür boyu başta kalır denebilir mi? Hayır. Bu, dini bir kural değil, o zamanki toplum yapısıyla ilgili. İslamiyet’in bir din olarak teşekkülüyle birlikte devletleşmiş olması sosyolojik bir zaruret. İtikadi bir zaruret değil.

Haberin Devamı

Hep İslam’ın yorumundaki hatalara geliyoruz. Bu yorumlama zafiyetini nasıl açıklayabiliriz?

- İslam toplumları az gelişmiş oldukları için az yorum yapıyorlar. Yoksa İslam tarihine baktığımızda bu konularda geniş bir literatür olduğunu görüyoruz.

Az gelişmişlik tesadüf mü, coğrafi bir kader mi?

- Ne biri ne diğeri. Eğer bilimden, felsefeden uzaklık, dinin tabiatında olsaydı 12’nci yüzyıla kadar dünyanın en ileri medeniyeti ve felsefesi İslam dünyasında ortaya çıkmazdı. “Müslümanlar hep geri, öyleyse suçlu İslamiyet” genellemesi akıl, bilim ve tarih dışıdır.

Taha Akyol: Hukukta laikleşmeyi başlatan Osmanlı halifeleridir

Türkiye’nin Hukuk Serüveni
Doğan Kitap / 320 sayfa

Haberle ilgili daha fazlası:

BAKMADAN GEÇME!