Eğitim şart!

BÜYÜDÜK, ama Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın İnsani Gelişme Endeksi’nde yerimizde saydık. Peki neden? Türkiye’nin gelişme endeksinde puanları toplaması ekonomik büyümesi ve beklenilen yaşam süresini uzamasından kaynaklanıyor. Eğitim ve istihdam ise sürekli notumuzun kırıldığı alanlar. Türkiye eğitim ve istihdam verilerinde ya Arap ülkeleriyle ya da az gelişmiş ülkeler kategorisinde yer alan ülkelerle eşleşiyor. Eğitim ne durumda? Son 3 yıldır ortalama öğrenim görme beklentimiz 14.4 yıl. Bunda değişen bir şey yok. Toplam nüfusun ortalama öğrenim görme süresi ise 2012’den beri değişmiyor. O da 7.6 yıl. Ayrıntılara gelirsek. Eğitim sorunundaki direncin neden bir türlü kırılamadığı ve İnsani Gelişme Endeksi’nde daha üst sıralara çıkamadığımız daha netleşiyor.

OKUR-YAZARLIĞI AŞMAK

UNDP İnsani Gelişme Endeksi raporuyla ülkelerin eğitim sürelerine ilişkin daha ayrıntılı verileri de paylaşıyor. Bunların başında okur-yazarlık oranı var. Türkiye yetişkinlerde yüzde 94.1’lik bir okur-yazarlık oranına sahip. Bu fena bir rakam değil ancak çok yüksek insani gelişme endeksine sahip olan ülkelerde bu verinin yayımlanmasına bile ihtiyaç duyulmamış. Aralarında sadece yüzde 90’lık okur-yazarlık oranıyla Suudi Arabistan dikkat çekiyor. Gençlerde yani 15-24 yaş grubundaki okuryazarlık oranı Türkiye’de yüzde 98.7 olarak belirlenmiş. Bu oran Türkiye’yi ilk 102 ülke arasında tutmayı başarıyor. 25 yaş ve üzerinde en az ortaöğretimi tamamlayanların nüfusa oranı ise yüzde 49.4. İşte sorun burada başlıyor. Bu oranla Tunus, Tayland, Surinam gibi ülkelere yaklaşıyoruz. Suudi Arabistan, Katar, Umman gibi ülkeler bile Türkiye’yi geride bırakmayı başarıyor. Endekste yaş grubundaki çocuklara göre okullaşma oranları yer alıyor. Okullaşma oranında en kötü veri okul öncesi eğitimde. Yüzde 29’luk okul öncesi eğitim okullaşma oranı yüzde 10 ile Libya, yüzde 27 ile Azerbaycan’da bu kadar kötü olarak dikkat çekiyor. İlköğretim Türkiye’nin en güçlü olduğu okullaşma oranına sahip. Bu yüzde 102’lik oran bizim için iyi. Çok yüksek gelişme endeksi verisine sahip olan ABD, Kanada, Lüksemburg gibi ülkeleri geçmeyi başarıyoruz. Liseye gelindiğinde oran yeniden yüzde 89’a geriliyor. Kendi ligimizdeki Meksika, Venezüela, Rusya Türkiye’ye yakın seviyelerde. Üniversite eğitiminde ise okullaşma oranı yüzde 61. Bu orandaki görece başarıyı da her
ile açılan üniversitelere borçlu olmalıyız.

Kayıt dışı ve güvencesiz çalışma kâbusu

2008 küresel krizinin ardından yaralar sarılmaya başlandı ve istihdamda artışlar yaşanıyor. Ancak istihdam arttığı kadar kayıt dışı ve güvencesiz çalışmadaki artış kayıtlı istihdam artışını geride bırakmayı başarıyor. UNDP verileri bize Türkiye’de 25 yaş üzerindeki nüfusun sadece yüzde 48.5’inin istihdama katıldığını gösteriyor. Bu oran yüzde 44.7 olan İran’dan, yüzde 44.3 olan Ürdün’den, yüzde 40.3 olan Filistin’den daha iyi durumda olduğumuzu gösteriyor. Mısır yüzde 51.2’lik oran ile Türkiye’yi geçmeyi başarıyor. Sürekli tartışılan çocuk işçiliği için de UNDP’nin bir verisi var. 5-14 yaşındaki çocuk nüfusunun yüzde 2.6’sının işçi olduğunu belirtiyor. Bu oran çok düşük gelişme endeksi olan ülkelerde neredeyse yüzde 40-50’leri buluyor. Türkiye’nin bulunduğu yüksek gelişme düzeyine sahip olan ülkelerde ise yüzde 22’ye kadar çıktığı
oluyor.

Bütçe payında dünya dışı

DİĞER önemli veri ise eğitimdeki kalite. 15 yaşındaki öğrencilerin matematik, bilim ve okuma başarısına göre de ülkeler puanlanıyor. Türkiyeli öğrencilerin matematik puanı 448, okuma puanı 475 ve bilim puanı 463. Matematikte Avrupa Birliği ve Kuzey Amerika ülkelerinin yanına yaklaşmayan puanıyla Türkiye, Estonya, Birleşik Arap Emirlikleri, Şili gibi ülkeleri geride bırakabiliyor. Bilim puanı da en düşük ülkeler arasında yer alıyor. Bütçeden eğitime alınan paya ilişkin ise karşılaştırma yapmaya bile gerek yok. Yüzde 2.9’luk pay Türkiye’yi yüzde 5 olan dünya ortalamasının, yüzde 3.7 olan az gelişmiş ülkeler ortalamasının bile altına itiyor. Bu konuda dünyada kategori dışı kalmayı başarıyoruz.

UNDP’nin gözünden Türkiye’de eğitim

%94.1
Yetişkinlerde okuryazarlık oranı

%98.7
15-24 yaş grubunda okuryazarlık oranı

%49.9
25 yaş ve üzerinde olan ve en azından ortaöğrenimi tamamlamış nüfus

%29
Okulöncesi eğitimde okullaşma oranı

%102
İlköğretimde okullaşma oranı

%89
Lisede okullaşma oranı

%61
Üniversitede okullaşma oranı

Türkiye’nin istihdam verileri

İstihdam oranı %48.5
Kayıtdışı istihdam %32.1
Genç işsizliği %17.5
İşsizlik oranı %8.1
5-14 yaşındaki çocukların istihdamı %2.6

İstihdam oranı bölgelerde nasıl?

TÜRKİYE %48.5
Arap ülkeleri %52.7
Doğu Asya ve Pasifik %72.8
Avrupa ve merkez Asya %56.5
Latin Amerika ve Karayipler %67.3
Güney Asya %60.9
Aşağı Sahra Afrikası %75.0
Az gelişmiş ülkeler %77.8
Gelişmekte olan küçük ada ülkeleri %65.7

YARIN:

Peki ya kadınlar? İlk kez hesaplanan cinsiyete dayalı gelişme endeksinde neredeyiz?