Pamuk eller cebe!

TÜRKİYE’de ilk kez halkın seçeceği cumhurbaşkanı alışılmadık yenilikler de getiriyor. Cumhurbaşkanı adayları kampanyalarını tıpkı ABD başkanlık seçimlerindeki gibi bağışlardan gelen paralarla yürütecek. Ancak kanuna göre bir kişi en fazla 9 bin 82 lira bağış yapabilecek.

CUMHURBAŞKANI seçimleri için adaylar hazır sıra geldi kampanyalara. Üç cumhurbaşkanı adayı yasa gereği kendi siyasi partilerinden yardım alamayacaklar. Şirket, vakıf, sendika gibi tüzel kişiler hariç kişisel bağışlar toplanacak. 2012 seçimlerinde 555 milyon 972 bin dolar toplayan ABD Başkanı Barack Obama kadar olmasa da aday başına 20 milyon lira harcama yapılması öngörülüyor. Bir kişinin bir adaya en fazla 9 bin 82 lira bağışlayabileceği gözönüne alındığında cumhurbaşkanı adayları Tayyip Erdoğan, Ekmeleddin İhsanoğlu ve Selahattin Demirtaş’ın her birinin en az 3 bin bağışçı bulması gerekiyor.


80 MİLYON LİRA HARCANIR

2010 yılında cumhurbaşkanlığı seçimlerini düzenleyen yasa değiştirildi. Halkın seçmesi ve siyasi partilerinin seçim kampanyalarına destek vermemesi yasada yer aldı. Her bir adayın kampanyalarını bağışlarla yürütmesi öngörüldü ve bir kişinin yapacağı bağış için üst sınır en yüksek devlet memurunun brüt aylığı kadar olacak şekilde belirlendi. Şu an geçerli olan maaşlara göre bu 9 bin 82 liraya denk geliyor. 153 farklı örgütten oluşan Denge ve Denetleme Ağı uzmanlarının yerel seçimlerde partilerin toplam seçim harcamasının 136 milyon lira olduğu dikkate alarak yaptığı hesaba göre cumhurbaşkanlığı seçimlerinde asgari 80 milyon lira harcanacak. Ve bir kişi en fazla 9 bin 82 lira bağışlayabileceğine göre her bir cumhurbaşkanı adayının en az 2 bin 939 bağışçıya ihtiyacı bulunuyor.
Adaylar, adaylığın kesinleşmesi yani 10 Temmuz’dan seçim sonuçlarının kesinleşmesine kadar geçen dönemde yalnızca Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarından yardım ve bağış alabilecek. Bağış ve yardımlardan veraset ve intikal vergisi alınmayacak.

Sahte isimlerle bağış

DENGE ve Denetleme Ağı’nın raporundan dikkat çeken noktalar şöyle:

Miktarı ne olursa olsun her türlü bağış ve yardımın kayda alınması gerekir.
Cumhurbaşkanı seçim kampanyasında yapılacak bağışların büyük bölümünün ‘sahte’ isimlerle yapılacağı düşünülebilir.
Adayların mal bildiriminde hisse senetleri yanında
varsa ticari ortaklıkların da yer alması gerekir.
Harcamaların kategorik olarak tanımlanmaması
‘Oy satın alma’ ya da başka amaçlara yönelik kaynak aktarımına neden olabilir.

Nüfuz sahibi bağışçılar devreye girer

DENGE ve Denetleme Ağı, bir ay gibi kısa bir zamanda tamamlanacak kampanya için adayların bu kadar çok bağışçı bulabileceğini düşünmüyor. Kaygılar da bu noktada başlıyor. Nüfuz sahibi bağışçıların devreye gireceği öngörülüyor; bunun da seçim sonrasında bu kişilerin çıkarlarının daha fazla gözetileceği şüphesini doğurabilecek. Adayların; bağışçılarını, bağış miktarı ve mesleki konumlarıyla birlikte şeffaf ve düzenli şekilde kamuoyuna açıklaması büyük önem taşıyor. Prof. Dr. Ömer Faruk Gençkaya’nın hazırladığı raporda da Fransa örneği verilerek, eşitlikçi rekabet ortamı için adayların seçim harcamalarına üst sınır getirilmesi gerektiği vurgulanıyor. Raporda “Aksi halde daha fazla mali kaynağa sahip aday diğer adaylara göre daha fazla etki yaratabilir. Seçimler, ‘zenginlerin demoktarik oyunu’ haline dönüşecektir” deniliyor. Fransa’da 2012 başkanlık seçiminin ilk turunda her adayın en fazla 16.85 milyon Euro harcamasına izin verildiği verilmişti.

Bağışçılar kimliğini açıklayacak mı?

Adayların, kimlerden, ne miktarda bağış alacağını 6271 sayılı Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu düzenliyor. Buna göre adaylar yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan, tüzel kişilerden ve Türk uyrukluğunda olmayan gerçek kişilerden bağış ve yardım alamıyorlar. Bunun dışındaki bağışçıların nakdi yardımları adayların “seçim hesabı” olarak kendileri adına açtıracakları bir banka hesabına yatıracağı da yasayla hükme bağlanıyor.
Ancak Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu’nda bağışçıların kimliklerinin açıklanmasına ilişkin bir hüküm yok. Denge ve Denetleme Ağı uluslararası ilkeler ve iyi uygulamalarda cumhurbaşkanının göreve geldikten sonra aldığı kararlarda, kendisine bağış yapan nüfuzlu kişilerin etkisi altında kalıp kalmadığının denetlenmesi için bağışçıların açıklanması gerektiğini savunuyor.

80 milyon TL
Cumhurbaşkanı seçimi için öngörülen harcama miktarı

136 milyon TL
Yerel seçimlerde yapılan harcama

9 bin 82 TL
Yapılabilecek en yüksek bağış miktarı

3 bin
Her bir aday için gereken bağışçı sayısı

1 milyar 46 milyon $
ABD’de 2012 başkanlık seçiminde toplanan bağış

555 milyon 972 bin $
Obama’nın bağışlarla topladığı para

16 milyon Euro
Fransa’da başkanlık seçiminin ilk turunda adaylar için belirlenen üst sınır