“Rol modelim Türk kadınları”

Manal el Şerif’in 2011’de Suudi Arabistan’da otomobil kullanırken çektiği videoyu YouTube’a yüklemesiyle başlayan serüveni, bugün bambaşka bir boyutta. O, kimilerine göre bir özgürlük savaşçısı, kimilerine göreyse ‘Kadın Baharı’nı başlatan bir kahraman. Geçen yıl Time dergisinin ‘dünyanın en etkili 100 ismi’ arasında gösterdiği El Şerif, mücadeleyle geçen yıllarını anlatıyor.

26 Ekim’de Suudi kadınlarına direksiyon başına geçme çağrısı yaptınız. Ancak son anda İçişleri Bakanlığı’ndan gelen uyarılar üzerine gösteriden vazgeçtiğiniz söylendi. Ne oldu?
- Vazgeçmedik. 26 Ekim’de sokaklara çıkıp, gösteri yapmamız beklendi. Ama amacımız bu değildi ki. Biz kadınların otomobil kullanma yasağını bireysel olarak delmelerini amaçladık ve hükümete de davamızda ne kadar ciddi olduğumuzu gösterdik. 26 Ekim’den bir gün önce, Suudi Arabistan’daki tüm yerel gazetelerin ‘İçişleri Bakanlığı kadınların otomobil kullanmasının sakıncalı olduğunu açıkladı’ başlığıyla çıkması da bunun bir kanıtı.

Bu başlık aynı zamanda sizin yıllar içinde ne kadar güçlendiğinizi de göstermiyor mu?
- Kesinlikle. Sokakları görmeliydiniz. Her tarafta güvenlik güçleri vardı, yani hükümet adeta bir güç gösterisi yaptı. Bu da aslında bizi ne kadar ciddiye aldıklarını gösteriyor. Bu güç gösterisinden sonra dünya medyası da hükümeti çok ciddi eleştirdi. Çünkü 26 Ekim’den önce hükümet, otomobil yasağını toplumsal bir karar olarak göstermeye çalışıyordu. Ama şimdi dünya, buna kendilerinin engel olduğunu anladı.

Suudi Arabistan’da kadınların otomobil kullanmasını engelleyen yazılı bir kanun yok. Hakkınızı mahkemede aramayı denediniz mi?
- İki yıl önce mahkemeye başvurdum ama hiçbir şey değişmedi. Beni tamamen görmezden geldiler. Evet, yazılı bir yasa yok ama ehliyet almanız engelleniyor ve yabancı ehliyetle de otomobil kullanamıyorsunuz. Bu duruma bir alternatif bile sunulmuyor. Toplu taşıma diye bir şey yok çünkü. Kadınlar bir yere otomobille gitmek için erkeklere muhtaç.

Tehdit ediliyor musunuz?
- Sürekli. Bazen korkuyorum da ama korkularımın üstesinden geliyorum. 2011’de otomobil kullanırken çektiğim videodan sonra tutuklandım. Bu yüzden işten de atıldım. İşimi kaybedince bütün hayatım değişti. Başka bir iş bulup Dubai’ye yerleştim. Bu olaylar öncesinde boşanıp yeniden evlendiğim için Suudi Arabistan yasalarına göre çocuğumun velayetini zaten kaybetmiştim. Artık çocuğumu görmek için sürekli tehdit edildiğim Suudi Arabistan’a gidip gelmem gerekiyor. Bu kadar şey kaybettikten sonra, başladığınız işi bitirmek sizin için çok daha önemli bir mesele haline geliyor.

Kendinizi bir kahraman olarak görüyor musunuz?
- Ben tesadüfen kahraman oldum ve beni kahraman yapan da Suudi hükümeti. Çünkü tutuklanmasaydım belki kimse adımı bile duymaz, mücadelemiz bu kadar destek görmezdi.

Mücadelenize devam edecek misiniz? Yoksa artık tamam mı?
- Suudi Arabistan’daki tüm bu adaletsizliklerin sorumlusu siyasi sistem. Ama sistemi eleştirdiğiniz zaman cezalandırılıyorsunuz. Bu yüzden biz farklı konulara dikkat çekerek değişim yaratıyoruz. Geçen yıl ‘Ben Lama’ diye bir kampanya başlattık. Lama, babası tarafından tecavüz edilip öldürülen 5 yaşında bir kız. Böyle kampanyalarla Suudi hükümetinin göz yumduğu olayları dünyaya duyuruyoruz. Başarıyoruz da. ‘Ben Lama’dan sonra ‘aile içi şiddet’ yasası oluşturuldu. İnsanlara bir şeyleri değiştirmeyi öğrettik.

Türkiye’de son zamanlarda kadınların hayat tarzı üzerinden birçok tartışma yapılıyor. Siz Türkiye’yi takip ediyor musunuz?
- Türk kadınlarını ‘rol modeli’ olarak görüyorum. Çünkü parlamentodalar, istedikleri mesleği seçebiliyorlar, özgür ve kendine güvenliler. Diğer Müslüman ülkelerindeyse kadınlar neredeyse her şey için savaşmak zorunda. Türkiye’de tartışılması gereken kadınların hayat tarzı değil, eğitim ve eşitlik haklarının geliştirilmesi.

Kimdir?

Manal el Şerif 34 yaşında Suudi Arabistanlı bir bilgisayar programcısı. Artık Dubai’de yaşıyor. Dünya onu, 2011’de, kadınların direksiyon başına geçmesinin yasaklandığı Suudi Arabistan’da, otomobil kullanırken çekip YouTube’a yüklediği video ile tanıdı. Çok geçmeden tutuklandı ve ‘kadınları otomobil kullanmaya teşvik etmek’, ‘video çekip internete yüklemek’, ‘yabancı gazetecilerle iletişime geçmek’ ve ‘ehliyetsiz otomobil kullanmak’ suçlarıyla 9 gün cezaevinde yattı.

“Kadınlar farkında değil”

Gerçek başarıyı direksiyon başına geçmeye hak kazandığımızda değil, bize destek vermeyen ve Batılı olmaya çalışmakla eleştiren Suudi kadınların da desteğini aldığımız zaman elde edeceğiz. Çünkü bu aslında daha zor bir savaş. İstismar edildiğini, baskı altında olduğunu anlayamayan, tüm bunların çok normal olduğunu düşünen kadınlar var.