Türk'ün satın alma gücü AB'nin gerisinde

Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE), Avrupa Karlılaştırma Programı’na dahil 31 ülkenin 2003 sonu itibariyle, AB ortalaması baz alınarak oluşturulan satın alma gücü paritesiyle kişi başına gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH) endekslerine ilişkin geçici tahminleri yayımladı. 31 ülke içinde AB ortalamasına göre en düşük kişi başına milli gelir Türkiye’de gerçekleşti. 25 AB ülkesi ortalamasında 100 kabul edilen satın alma gücü paritesiyle kişi başına gayri safi yurt içi hasılanın, Türkiye’de yalnızca 27 olduğu belirlendi. Türkiye’de kişi başına GSYİH’nın AB yurttaşlarına göre yüzde 73 daha düşük olduğu dikkati çekti. Diğer bir deyişle AB yurttaşlarının bir Türk’e göre yaklaşık 4 kat daha fazla satın alma gücüne sahip olduğu belirlendi.

2002 yılında 15 AB ülkesi baz alınarak yapılan karşılaştırmada, bu ülkeler ortalamasında 100 kabul edilen kişi başına GSYİH endeksi, Türkiye’de 25 çıkmıştı.

2003 itibariyle 25 AB ülkesi ortalamasında 100 kabul edilen endeks, 15 ülke ortalamasında ise 109 çıktı. Buna göre 15 AB ülkesi ortalamasının 2003’teki kişi başına GSYİH’ı 100 kabul edilirse, Türkiye’de 24.8 oldu. AB ile karşılaştırıldığında Türk insanının satın alma gücü geriledi.

EN YÜKSEK LÜKSEMBURG’DA

2003 yılı itibariyle 25 AB ülkesinin ortalama kişi başına GSYİH’ı 100 kabul edilirse, bu değer 31 ülke içinde 208’le en yüksek Lüksemburg’da gerçekleşti. Buna göre Lüksemburg’da kişi başına milli gelir, AB ortalamasından yüzde 108 daha yüksek düzeyde bulunuyor.

AB ortalaması 100 kabul edilen kişi başına GSYİH endeksinde, Lüksemburg’u 149’la Norveç, 131’le İrlanda, 129’la İsviçre, 123’le Danimarka, 121’le Avusturya izledi. AB ortalamasında 100 kabul edilen kişi başına GSYİH, Hollanda da 120, İngiltere’de 119, Belçika ve İzlanda’da 116, İsveç’te 115, Fransa’da 113, Finlandiya’da 111, Almanya’da 108, İtalya’da 107 çıktı.

25 ülke ortalaması 100 kabul edilen endeks, 15 eski AB üyesi ülke ortalamasında 109, euro bölgesine dahil 12 ülke ortalamasında ise 107 düzeyinde gerçekleşti.

ORTALAMANIN ALTINDAKİ ÜLKELER

Bazı AB ülkeleriyle aday ülkelerde ise kişi başına GSYİH’nın, AB ortalamasının altında olduğu belirlendi. 25 ülke ortalamasında 100 kabul edilen kişi başına milli gelir düzeyi, AB üyelerinden İspanya’da 95, Güney Kıbrıs’ta 83, Yunanistan’da 79, Slovenya’da 77, Portekiz’de 75, Malta’ta 73, Çek Cumhuriyeti’nde 69, Macaristan’da 61, Slovakya’da 51, Estonya’da 48, Polonya ve Litvanya’da 46, Letonya’da 42 çıktı. Söz konusu değer, aday ülkelerden Romanya’da 30, Bulgaristan’da da 29 oldu.

ENDEKSİN ANLAMI

Kişi başına düşen GSYİH konusunda, bir yıl için üç tahmin yapılıyor. 2003 yılına ilişkin projeksiyona dayalı ilk tahminin yayımlanmasının ardından, 2004 sonunda ise 2003 yılı fiyat derlemelerine dayalı ikinci tahminler elde edilecek. 2003 için nihai sonuçları içeren üçüncü tahminlere ise 2005 yılı sonunda ulaşılacak.

Satın alma gücü paritesi fiyat anketlerinin sonuçları, anket uygulamasından 12 ay sonra elde ediliyor. Bu süre içinde 31 ülkede yılda iki kez 500’e yakın maddenin fiyat derlemesi gerçekleştiriliyor. Ayrıca ülke, ülke grubu ve Avrupa düzeyinde verilerin analizi yapılıyor.

Bir ülkenin kişi başına düşen GSYİH hacim endeksinin 100’den büyük çıkması, o ülkenin kişi başına düşen üretim düzeyinin AB ortalamasından "yüksek" olduğu anlamına geliyor.

Ülkeler arasındaki GSYİH değerleri farklılıkları, döviz kuru kullanılarak ortak bir para birimine dönüştürüldüğünde, sadece "mal ve hizmetlerin hacmini değil, aynı zamanda "fiyat düzeyi" bileşenini de ifade ediyor.

Döviz kurları, uluslararası ticaret ve faiz oranları farklılıkları gibi para piyasalarındaki arz ve talebi yansıtan birçok faktörle belirleniyor. Başka bir deyişle, döviz kurları sadece fiyat farklılıklarını değil diğer unsurları da yansıtıyor.

Hacimlerin net bir karşılaştırmasını yapabilmek için, ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarının etkisini ortadan kaldıran özel dönüşüm oranı olan satın alma gücü paritesi kullanılıyor.

AMA GIDA FİYATLARI YÜKSEK

Türkiye’de gıda fiyatları ise AB ortalamasının yüzde 68’i gibi yüksek bir orana ulaştı. AB ortalamasında 100 olarak kabul edilen gıda fiyatları, Türkiye’de 2003 yılında 68 olarak gerçekleşti.

Endeks bazında 25 Avrupa Birliği ülkesi ortalamasında gıda, içki ve tütün grubu fiyat düzeyi 100 olarak kabul edildi. Türkiye’nin fiyat düzeyi 70 olarak gerçekleşerek, ortalamaya yakın bir seviyede oluştu.

AB ortalamasına göre "pahalı" olarak kabul edilen ülkelerden Norveç’te fiyat düzeyi 172, İzlanda’da 163, İrlanda’da 144, Danimarka ve İsviçre’de 139, Finlandiya’da 130, İsveç’de 127, İngiltere’de 121, Fransa’da 111, İtalya’da 109, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ve Avusturya’da 106, Belçika ve Almanya’da 104, Hollanda’da 103, Lükbemburg’da 102 olarak gerçekleşti.

Daha sonra 90 seviyesindeki fiyat düzeyiyle Portekiz, 88’le Yunanistan ve Malta, 85’le Slovenya, 81’le İspanya geldi.

Fiyat düzeylerinin en düşük olduğu ülkeleri ile 49’la Bulgaristan, 50’yle Romanya, 55’le Polonya, 57’yle Litvanya, 59’la Slovakya oluşturdu.

GIDA FİYATLARI

Türkiye’nin gıda fiyatlarının giderek AB ortalamasına yaklaştığı belirlendi. AB ortalamasında 100 olarak kabul edilen gıda fiyatları, Türkiye’de 68 olarak gerçekleşti. Gıda fiyatlarının en yüksek olduğu ülkeleri 158’le İsviçre, 155’le İzlanda ve Norveç, 137’yle Danimarka, 125’le İrlanda, 123’le İsveç, 122’yle Finlandiya oluşturdu.

ABD ortalamasında 100 olarak kabul edilen satınalma gücü paritesine göre kişi başına gelir 2003 yılında Türkiye’de 27 olarak hesaplanıyor. Buna göre Türkiye’deki fiyatlar kişi başına satılanma güçüne göre oldukça yüksek seyrediyor.

SÜT, PEYNİR VE YUMURTA

25 AB ülkesinde 100 olarak kabul edilen süt, peynir ve yumurta fiyatları Türkiye’de 94’e kadar ulaştı. Fiyat düzeyi, İzlanda’da 153, Norveç’te 143, İsviçre’de 131, İrlanda’da 128, İtalya’da 126 olarak gerçekleşti. Süt, peynir ve yumurta fiyatlarının en düşük olduğu ülke 54’le Polonya oldu.

EKMEK VE TAHILLAR

AB ortalamasında 100 olan ekmek ve tahıl fiyat düzeyi, Türkiye’de 56 olarak gerçekleşti. Ekmeğin en pahalı olduğu ülke 178’le İzlanda oldu. Norveç’te ekmek fiyat düzeyi 156, İsviçre’de 152, Danimarka’da 150, Finlandiya’da 141, İsveç’te 132 düzeyinde oluştu. AB’de ekmeğin en ucuz olduğu ülkenin 40’la Bulgaristan olduğu belirlendi.

ET FİYATLARI

Avrupa Birliği ülkeleri içinde etin en pahalı olduğu ülkeleri 215’le İsviçre, 184’le Norveç, 154’le İzlanda, 142’yle Danimarka oluşturdu. Türkiye’de et fiyat düzeyi 72 olarak gerçekleşirken, Romanya 41’le et fiyatlarının en düşük olduğu ülke oldu.

DİĞER ÜRÜNLER

AB ortalamasında 100 olarak kabul edilen fiyatlar Türkiye’de balıkta 68, hayvansal ve bitkisel yağlarda 84, meyvede 56, sebzede 49, şeker, reçel, bal, çikolata ve şekerlemelerde 96, diğer gıda ürünlerinde 81 oldu.

ALKOLLÜ İÇKİLER

Türkiye’de alkollü içkilerin fiyatları ise AB ortalamasının oldukça üzerinde gerçekleşti. AB ortalamasında 100 olan alkollü içki fiyatları Türkiye’de 158’i buldu. Böylece Türkiye içki fiyatlarında 25 ülke arasında üçüncü sırada yer aldı.

İçki fiyat düzeyi, Norveç’te 250, İzlanda’da 217, İrlanda’da 182, Finlandiya’da 181, İsveç’te 152, İngiltere’de 150, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nde 149, Danimarka’da 131 oldu. Bulgaristan 54’le içki fiyat düzeyinin en düşük olduğu ülke oldu.

ALKOLSÜZ İÇECEKLER

Türkiye’nin alkolsüz içeceklerdeki fiyat düzeyi ise 2003 yılı itibariyle 80 olarak gerçekleşti. Kahve, çay ve kakaoda fiyat düzeyi 88, maden suyu, meyve ve sebze sularında fiyat düzeyi 75 oldu.