Yaz günü dolu yağdı

“Ağustosta Türkiye’ye ne yağdı” diye etrafımdakilerle şöyle bir sordum. Aldığım cevaplara göre hâlâ içinde bulunduğumuz ayda ülkemize “övgü, lanet, tepki, ceza, meşale, gol, ödül, bomba, taş, nur ve dolu” yağmış! Yani herkesin ilgi alanına göre bir şeyler yağmış. Bunların arasından beni daha çok dolu yağışı ilgilendiriyor.

NE ZAMAN YAĞMALI BÜYÜKLÜĞÜ NE OLMALI

Aslında beni ilgilendiren bizim milletin yaz aylarında dolu yağmasına şaşırması! “Ne yani dolu ne zaman yağsın” diye sorduğumda “her mevsimde yağar” deniliyor. Peki gazetelerin şu başlıklarına ne demeli? “Yaz günü dolu yağdı! Ankara’ya haziranda kar yağışı gibi dolu yağdı, Temmuzda Erzurum’a dolu yağdı!” Şimdi beni “dolu ne zaman yağar” diye bir merak aldı ki sormayın! Bir de dolunun büyüklüğü hakkında anlaşmazlıklar var; kimi “ceviz”, kimi de “taş” büyüklüğünde yağdı diyor… Dolu taşı olur mu?
Taş ya da ceviz büyüklüğünde dolu yağınca kafası yarılanla karşılaşmadım, duymadım ama kaçıp bir yere sığınamayanlar da var. Örneğin dolu yağışının özellikle bazı ev ve araçların camlarını kırması, çatılara zarar vermesi çok sık görülen bir olaydır. Benim en çok üzüldüğüm bostanlardaki sebzelerin, bağlardaki üzümlerin zarar görmesi. Hele yazın başında dolu yağarsa kavun, karpuz, lahana, biber, domates ve taze fasulye ile üzümler büyük ölçüde zarar görür. Geçen hafta yağan doludan sonra annem aradı, bahçedeki fındık, elma ve armutların yere döküldüğünü söyledi. Hemen gidip onları toplamam için talimat verdi!.. Yani dolu dolaylı olarak annemi kızdırıp bana da çok zarar veriyor...

İSTATİSTİKLERDEN ÇIKAN SONUÇLAR

Türkiye’de en çok dolu yağışının görüldüğü aylar sırasıyla haziran, mayıs, nisan, temmuz ve ağustos. Kayıtlarımıza geçen dolu afetlerinin yüzde altısı ağustosta görülmekte. Diğer bir deyişle nisan-ağustos aylarında ve de özellikle İç Anadolu’da dolu yağışı çok normal bir olay. Yani anlayacağınız, “Aaaa yazın ortasında dolu yağıyor” demenin hiç bir alemi yok. Bu arada eğer şaşırmamız gerekiyorsa Tarım Sigortaları Havuzu’nun (TARSİM) bitkisel üretim bazında ödediği sigorta kayıplarının başında dolunun gelmesine şaşın. Öyle ki TARSİM’in 2010 yılında ödediği hasarlar, 2009 yılına göre, yüzde 82 artmış.
Tarım sektörü üstü açık bir fabrika. Dolu yağışının sonuçları gelirini tarımdan kazananlar kadar bu ürünlere bağımlı olan biz tüketicileri de yakından ilgilendiriyor. Bu nedenle, dolu tahmini, erken uyarısı ve afet sigortası dahil olmak üzere doludan korunma ve bulutta dolunun büyümesini önleme çalışmalarına önem vermeliyiz.

EN BÜYÜK DOLU NEBRASKA’YA DÜŞTÜ

Dolu tanımı icabı “çapı 5-50 mm veya bazen daha büyük küresel veya düzensiz buz parçalarının yağışına” denir. Yani en büyük dolu tanesinin 5 santimetre olması gerekir. En büyük dolu tanesi (Amerikalılar artık buna “dolu taşı” diyor) ABD’nin Nebraska Eyaleti’nde 1928’de gözlenmiş. 17.8 santimetre çapındaki bu dolu taşı yaklaşık 700 gram ağırlığındaymış. Bir futbol topu büyüklüğündeki bu dolu taşının havadaki düşme hızı ise saatte 160 kilometre! Bölünmüş kara yollarında bile en fazla saatte 110 kilometre hızla gidebileceğinizi düşününce bu dolu topunun bütün hız sınırlarının ötesinde bir hızla kurşun gibi düştüğünü anlarsınız.