İŞKUR’un misyonunu değiştiren yasa çıktı

Yeni yasaya göre deyim yerindeyse önüne gelen ben (istihdam) danışmanlık kuruluşuyum diyerek ortaya çıkmayacak. Bu işi yapmak isteyen kişi yada kuruluşlar T. İş Kurumu’na başvurup izin alacaklar ve denetlenecekler.

Gerçekten de ülkemizde bu alanda ciddi bir boşluk ve denetimsizlik hüküm sürmekteydi. İstihdamın ciddi bir sorun olduğu ülkemizde bu durumdan faydalanmak mantığıyla hareket eden çok sayıda kötü niyetli kişi ve kuruluş iş bulma vaadiyle işsiz insanlarımızı dolandırıp umut tacirliği yaptılar.

Yeni yasayla bu konuya devlet denetimi geliyor. Denetim geliyor ama devletin diğer alanlardaki özellikle de çalışma hayatının denetimindeki yetersizliği kaygı yaratmıyor değil. Ayrıca yasa biraz aceleye gelmiş gibi, yasanın eki olan yönetmeliklerin henüz çıkartılmamış olması da birçok konuda soru işaretlerine neden oluyor.

Tüm kaygılara rağmen, bu yasa istihdam sorununun bir devlet kurumu (İŞKUR) tarafından bilimsel bir yaklaşımla çözümlenmesinin yolunu açacak. İstihdam sorunu özel sektör kurumlarıyla devlet kurumunun eşgüdümlü çalışması ile çözülmeye çalışılacak. İşsizlerin başvurabilecekleri yasal istihdam kuruluşları ülke çapında hızla çoğalacak. İstihdam açığı, istihdam fazlası, işsizlerin nitelikleri, gelişen iş alanları hızla tespit edilip önlemler alınacak. Tüm bu nedenlerle bu yasanın çıkması çalışan dünyası için önemli bir gelişme olarak kabul edilmelidir.

Yasanın önemli başlıkları birlikte irdeleyelim.

Özel İstihdam Bürosu kurucusunun uzman olması gerekmeyecek

Yasaya göre; Türk vatandaşı olmak, lisans eğitimi almış olmak, yüz kızartıcı bir suçtan dolayı hükümlü bulunmamak kurucu olmak için yeterli sayılıyor. (2-) Özel istihdam bürosu kurmak için kurucuların bu alanda özel bir uzmanlığa sahip olmaları şartı aranmıyor. Uzmanlık gerektiren bir alan olan istihdam danışmanlığı alanının da, nasıl ülkemizde muhasebe bürosu kurmak yada mali müşavirlik bürosu kurmak için belirli eğitimler, tecrübe hatta sınavlar gerekiyorsa benzer bir uzmanlaşma sürecine tabi olması gerekirdi. Ancak yasa koyucular hepimizin bildiği gibi ben yaptım oldu mantığı ile yasa çıkamaya devam ediyorlar.

Kurucu uzman olmasa da kadrosu nitelikli uzman olacak

Yasanın devamında; özel istihdam bürolarının, iş ve işçi bulma faaliyetlerini gerçekleştirebilecek ölçüde yönetim, nitelikli uzman personel, teknik donanım ve uygun bir işyerine sahip olmaları gerektiği ibaresi ile yasa koyucular yasadaki eksikliği ortadan kaldırmaya çalışmış.Yani kurucu da aramadığı niteliği uzman kadroya sahip olma şartı ile kapatmaya çalışmışlar. (3-)

Uygun görülmeyen müracaatlar reddedilecek

Ancak yasada bu uzman kadronun nitelikleri ve bu niteliklerin nasıl sınanacağı konusuna hiçbir açıklık getirilmemiştir. Sanırız yasa metninde çıkartılacağından söz edilen ve halen çıkmamış olan yönetmelik ile bu sorularımız açıklık kazanacaktır. Yasaya göre “uygun görülmeyen” müracaatlar reddedilecek ve alınan teminatlar bir ay içinde iade edilecektir. “Uygun görülmeme” ibaresinin altı yönetmelik ve İŞKUR yetkililerince uygulama sırasında doldurulacaktır.

Faaliyet izni periyodik aralıklarla yenilenecek

Kurumdan bir kez izin almak faaliyetin devamlılığı için yeterli olmayacak. Bu iznin üç yıllık periyotlarla yenilenmesi gerekiyor. (4-) Özel istihdam (Öİ) bürolarının faaliyetlerini denetleme yetkisi kurum müfettişlerine ait olacak. Öİ Büroları, İŞKUR müfettişlerinin istedikleri her türlü bilgiyi vermek ve bu bilgilerin doğruluğunu ispata yarayan defter, kayıt ve belgeleri teslim etmek zorunda olacaklar.

Faaliyet izni İŞKUR tarafından iptal edilebilecek

İŞKUR bazı durumlarda verdiği faaliyet iznini iptal edebilecek veya yenilemeyebilecek.(5-) İznin yenilenmemesi ve faaliyetin durdurulması konusuna itiraz etmek mümkün olacak.

Özel istihdam bürolarına verilen izinler; iznin verildiği yada yenilendiği tarihten itibaren onsekiz ay içerisinde hiçbir işe yerleştirme işlemi gerçekleştirmemiş, izin verilmesi veya yenilenmesi için aranan şartların taşınmadığı veya kaybedildiği tespit edilmiş, kanunun  19 uncu maddesinin birinci ve ikinci fıkralarındaki yükümlülüklere kurum tarafından yazılı olarak ikaz edilmelerine rağmen uyulmamış olması ve bu fiillerin üç kez tekrarlanması halinde iptal edilecek.

Öİ büroları, yenilememe ve iptal kararlarına karşı, kararın tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde kuruma itiraz edebilecekler. İtirazların İŞKUR tarafından otuz gün içinde sonuçlandırılması zorunlu olacak. İtiraz yoluna başvurulmuş olması ilgililerin yargı yoluna gitme hakkını ortadan kaldırmayacak.

İşsizlerin suistimali engellenecek

Yasa çalışanların suistimalini önlemek amacıyla koruyucu bazı hükümler de içeriyor. (6-) Kayıt dışı çalıştırma, sendikasızlığa teşvik, asgari ücretin altında ücret anlaşması yapmak ve iş bulma karşılığında iş arayandan herhangi bir bedel almak yasaklanıyor. Kanımızca özellikle ücret alınmamasına ilişkin bu hüküm son derece isabetli bir hükümdür. Ücreti danışmanlık hizmeti alan kuruluş ödeyecektir. Ancak yasada yine çok merakla beklediğimiz yönetmeliğe bir gönderme yapılarak bazı pozisyonlar için (özellikle de üst düzey pozisyonlar) iş bulunan kişiden de ücret alınabileceği belirtiliyor.

İşgücü piyasasının istatistiksel takibi yapılacak

Öİ büroları işgücü piyasasının izlenmesi için gerekli olan bilgileri, iş arayanları, açık işleri ve işe yerleştirmelerle ilgili istatistikleri düzenli olarak tutmak, İŞKUR’a bildirmek, uygulamanın takibi için gerekli olan diğer bilgi ve belgeleri de talebi üzerine kuruma vermek zorunda olacaklar. Sürekli güncellenen bu bilgiler, İŞKUR’un istihdam politikalarında daha aktif, daha etkin önlemler geliştirmesini sağlayacak.

Caydırıcı para cezaları olacak

Son olarak T.İş Kurumu’nun Öİ bürolarına hangi nedenlerle ve ne kadar miktarda idari para cezası uygulayacağına ilişkin hükümler (7-) yasanın 20.maddesi ile düzenlenmiş. Hizmet akdi bazında 250 milyondan bir milyara kadar para cezası uygulamasının caydırıcı olacağı düşünülmüş.  Ancak burada  İŞKUR’un Öİ büroları faaliyetlerini ne ölçüde denetleyebileceği konusu tamamen İŞKUR’ un yeni çıkan yasayla tanımlanmış olan organizasyondaki başarısına bağlı olacak.

İŞKUR gerçek misyonuna kavuşacak

T. İş Kurumu’nun yeni yasa ile daha işlevsel ve verimli bir kurum haline dönüşeceğine inanıyoruz. Yasası olmayan bir devlet kurumu olarak sınırlı hizmetler verebilen, organizasyonunu kuramayan, gerçek misyonunu yerine getiremeyen İŞKUR, artık istihdam alanında önemli bir misyon üstlenecek. Yeni uygulamayla bir yandan ülke çapında ÖİB ağı ile istihdam durumunu gözleyerek gerçek�verilere ulaşacak,�diğer taraftan istihdam politikalarına etkin katkı ve yön verir duruma geçecek.

Yasada yer almayan yada eksiklik olarak gördüklerimizin yakında çıkmasını beklediğimiz yönetmelikle düzenlenmesini, soru işaretlerini hızla gidermesini, yasanın öncelikle ülkemizdeki istihdam sorununa olumlu katkılar sağlamasını içtenlikle diliyoruz

Hüseyin İrfan FIRAT

İnsan Kaynakları ve Kalite Yönetimi Derneği Y.K. Üyesi

İ.K. Danışmanı

hifirat@superonline.com

Yasanın tam metnine ulaşmak isteyenler;

http://www.iskur.gov.tr/mydocu/mevzuat/khk1.htm

1- 4904 Sayılı kanun 25.06.2003 tarihinde�meclis genel kurulunda kabul edildi ve 5 temmuz 2003�tarihinde resmi gazetenin 25159 sayılı nüshasında yayımlanarak yürürlüğe girdi.

2- a) Türk vatandaşı ve en az lisans düzeyinde öğrenim görmüş olmaları, müflis veya konkordato ilân etmiş olmamaları,

b) Taksirli suçlar ve aşağıda sayılan suçlar dışında tecil edilmiş hükümler hariç olmak üzere, ağır hapis veya altı aydan fazla hapis cezası almış veyahut affa uğramış olsalar bile Devletin şahsiyetine   karşı   işlenen   suçlarla,   zimmet,  ihtilas,  irtikâp,   rüşvet,  hırsızlık,  dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyet kırıcı suçtan veya istimal ve istihlak kaçakçılığı hariç kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, kara para aklama veya Devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı suçlarından dolayı hükümlü bulunmamaları gerekmektedir.

3-�Ayrıca, özel istihdam bürolarının, iş ve işçi bulma faaliyetlerini gerçekleştirebilecek ölçüde yönetim, nitelikli uzman personel, teknik donanım ve uygun bir işyerine sahip olmaları, iş ve işçi bulma aracılığı izni için on milyar lira tutarında kat’î ve süresiz banka teminat mektubu ile istenilen diğer bilgi ve belgeleri Kuruma vermeleri, masraf karşılığı ödemeleri gerekir.

Başvurular, yönetmelikle belirlenecek usul ve esaslar doğrultusunda Kurumca değerlendirilir. Değerlendirme sonucunda uygun bulunanlar ilân edilir ve başvuru sahibine yazılı olarak bildirilir.

4- Madde 17- Kurumca verilen izinler üç yıl süreyle geçerlidir. İzin süresi, iznin sona erme tarihinden itibaren en az bir ay önce yazılı talepte bulunulması, iznin verilmesinde aranan şartların mevcut olması, ilave kat’î ve süresiz teminat mektubu verilmesi ve yenileme masraf karşılığı ödenmesi kaydıyla, Kurumca üçer yıllık sürelerle yenilenebilir. İş ve işçi bulma aracılığı izni için talep edilen teminat miktarı, her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için 4.1.1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci Maddesi hükmü uyarınca tespit ve ilân edilen yeniden değerleme oranında her yıl artırılarak uygulanır. Faaliyette bulunan özel istihdam büroları, izin almak için vermiş oldukları teminat mektubunu her yıl yeniden tespit edilen miktara  tamamlamak zorundadırlar. Kuruma verilen teminat mektupları, izin ve yenileme talebinin reddi halinde kararın tebliğ tarihinden itibaren, yenileme talebinde bulunulmaması halinde izin süresinin bitimini müteakip bir ay içinde iade edilir. İznin iptali halinde, iptal kararının kesinleşmesini müteakip teminat Kuruma gelir kaydedilir. Gelir kaydedilen teminat ilgilinin hiçbir borcuna mahsup edilemez.

Kurum, iş ve işçi bulma faaliyeti için izin verilmesi ve izin yenilenmesi işlemleri ile ilgili olarak özel istihdam bürolarından masraf karşılığı alır.

Özel istihdam bürolarının bu Kanunun uygulanması ile ilgili faaliyetlerini denetleme yetkisi Kurum müfettişlerine aittir. Özel istihdam büroları, müfettişlerin istedikleri her türlü bilgiyi vermek ve bu bilgilerin doğruluğunu ispata yarayan defter, kayıt ve belgeleri ibraz etmek zorundadırlar.

5-  Madde 18 - Bu Kanunun 17 nci Maddesi uyarınca verilen iznin yenilenmesi için öngörülen şartların yerine getirilmemiş olması halinde yenileme talebi reddedilir.

Özel istihdam bürolarına verilen izinler; iznin verildiği ya da yenilendiği tarihten itibaren onsekiz  ay  içerisinde  hiçbir  işe  yerleştirme  işlemi  gerçekleştirilmemiş,   izin  verilmesi   veya yenilenmesi için aranan şartların taşınmadığı veya kaybedildiği tespit edilmiş, bu Kanunun   19 uncu Maddesinin birinci ve ikinci fıkralarındaki yükümlülüklere Kurum tarafından yazılı olarak ikaz edilmelerine rağmen uyulmamış veya aynı Maddenin üçüncü fıkrasının (a), (b) ve (c)  bentlerinde belirtildiği şekilde bir anlaşma yapılmış olması ve 20 nci Maddenin (a), (b) ve (c) bentlerinde yer alan fiillerin üçüncü kez tekrarlanması halinde iptal edilir. Özel istihdam büroları,  yenilememe ve iptal kararlarına karşı, kararın tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde Kuruma itiraz edebilirler. İtirazların otuz gün içinde sonuçlandırılması zorunludur. İtiraz yoluna başvurulmuş olması ilgililerin yargı yoluna gitme haklarını ortadan kaldırmaz.

6- Madde 19- Özel istihdam büroları, iş arayanlara ve açık işlere ilişkin bilgileri sadece iş ve işçi bulma faaliyeti için gerekli olması halinde toplayabilir, işleme tabi tutabilir veya bunlardan yararlanabilir. �

Özel istihdam büroları iş arayanlardan her ne ad altında olursa olsun menfaat temin edemez ve ücret alamazlar. İşe yerleştirme faaliyeti karşılığı ücret sadece işverenden alınır. Ancak, yönetmelikle belirlenecek meslekler ve üst düzey yöneticiler için işe yerleştirilenlerden ücret alınmasına izin verilebilir.

İş ve işçi bulma faaliyetleri ile ilgili olarak;

a) Özel istihdam bürolarının yönetmelikte öngörülenler dışında iş arayanlarla ücret konusunda anlaşma yapmaları, onlardan ücret almaları veya herhangi bir şekilde menfaat temin etmeleri halinde özel istihdam büroları ile işverenler arasında yapılmış bulunan anlaşmalar,

b) İşgücünün sigortasız çalışması veya sendikaya üye olmaması ya da asgari ücretin altında ücret ödenmesi koşullarını taşıyan anlaşmalar,

c) Bir işverenin veya bir iş arayanın, işe yerleştirme faaliyeti için diğer özel istihdam bürolarından veya Kurumdan hizmet almalarını engelleyen anlaşmalar, geçersizdir.

Özel istihdam büroları işgücü piyasasının izlenmesi için gerekli olan iş arayanlar, açık işler ve işe yerleştirmelerle ilgili istatistikleri düzenli olarak Kuruma bildirmek, uygulamanın takibi için gerekli olan diğer bilgi ve belgeleri de talebi üzerine Kuruma vermek zorundadırlar

7- Madde 20- Kurumca dayanağı belirtilmek suretiyle;                                                          �

a) Yurt dışı iş ve işçi bulma faaliyetlerine ilişkin hizmet akitlerini Kuruma  onaylatmayan özel istihdam bürolarına her bir hizmet akdi için  ikiyüzelli milyon lira,

  b) Kurum tarafından istenilen bilgi ve belgelerle işgücü piyasasının izlenmesi için gerekli olan istatistiksel bilgileri talebin tebliği tarihinden itibaren onbeş gün içerisinde Kuruma vermeyen özel istihdam bürolarına beşyüz milyon lira,

 c) Kurum müfettişlerince istenilen bilgi, belge, kayıt ve defterleri onbeş gün içerisinde ibraz etmeyen özel istihdam bürolarına bir milyar lira,

d) Bu Kanunun 3 üncü Maddesinin (d) bendine aykırı davranan gerçek ve tüzel kişiler hakkında eylem başka bir suçu oluştursa dahi bir milyar lira, ayrıca Kuruma onaylatılmayan her bir yurt dışı hizmet akdi için de ikiyüzelli milyon lira, idarî para cezası verilir.

  İdarî para cezaları, her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci Maddesi hükmü uyarınca tespit ve ilân edilen yeniden değerleme oranında her yıl artırılarak uygulanır.

  İdarî para cezaları tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içinde Kuruma ödenir veya aynı süre içinde Kuruma itiraz edilebilir. İtiraz takibi durdurur. Kurumca itirazı reddedilenler idarî yargı yoluna başvurabilirler. Yargı yoluna  başvurulması cezanın takip ve tahsilini durdurmaz.