Üniversiteliler 'alkol' riski altında

Üniversite yılları genç bireyin kendi seçimlerini yaptığı ve bireyselleştiği ilk yılları kapsar. Alkol sorunları çok erken yıllarda başlar ve çoğu kez uzun yıllar sonra yıkımla giden alkol bağımlılığına ilerler. İleride alkol bağımlısı olan insanlar öykülerinde gençlik yıllarından itibaren sorunlu alkol kullanımına dair işaretler verdiklerinin farkına çok sonraları varır.

Üniversite gençliği risk altında

Psikiyatri Uzmanı Ali Hilmi Yazıcı, tüm bağımlılık sorunlarında olduğu gibi alkol kullanımına dair ciddi problemlerin erken evrelerde inkar edildiğini ya da azımsandığını belirterek "Oysa alkol yasal olarak ulaşılabilen, son derece şık ve çekici kültürü ile karşımıza çıkan buna karşın en önemli toplum sağlığı sorunlarından birisinin en temel sebeplerinin başında gelen bir maddedir. Ülkemizde son zamanlar gençlerin alkolden korunması yönünde yoğun bir tartışma sürmektedir. Batı ülkelerinde olduğu kadar yoğun olmasa da ülkemizde de azımsanmayacak oranda bir grup genç insan ve en çok da üniversite gençliği risk altındadır." diyor. Yazıcı'nın verdiği bilgiler şöyle:

Alkollü mekanlara giriş için asgari yaş, alkollü içkilerin tanıtımı ve reklamlarının gençler üzerindeki olumsuz etkileri sürekli gündemde kalmaktadır. Ülkemizin sosyal ve siyasal kamplaşmasının getirdiği tartışmalar en çok gürültüyü koparırken 18-24 yaş arasındaki gençlerin alkol içme davranışları üzerinde uzmanların görüşleri en az düzeyde tartışılmaktadır. Önemli bir toplum sağlığı sorunu yaşam biçimlerine saygı tartışmalarına ve laik-muhafazakar çekişmesine kurban gitmektedir.

Ülkemizde 18 yaşından itibaren alkollü içkileri satın almak ve alkollü mekanlara girmek yasal hale gelmektedir. Yasal haklarını elde eden, aynı zamanda erişkin ve özgür bir birey olarak kendini kabul eden genç insan içinde yaşadığı sosyal ortamın etkisinde alkolle tanışmaktadır.

Genç nüfusta alkol içme davranışı ne kadar yaygın

Ülkemizde bu konuda yeterli sayıda araştırma olmamakla birlikte Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümü öğretim üyelerinin, 60 devlet ve vakıf üniversitesinde okuyan 3 bin 551'i kız 7 bin 568 öğrenci üzerinde yaptığı, 2.5 yılda tamamlanan anket çalışmasına göre, üniversitelerde okuyan kızların yüzde 18.1'inin, erkeklerin yüzde 28.4'ünün ara sıra, sık sık ya da sürekli alkol kullandığı anlaşıldı.

Tecrübeler ülkemizde parçalı bir sosyo demografik öğrenci profili olduğunu göstermektedir. Bir grup üniversite öğrencisi modern ve muhafazakar olmayan yaşam biçimlerini benimsemiş ve alkol içmeye daha açık bir duruş içindedirler.

Genç olmak yeniliklere açık olmaktır

Genç insanlar yeniliklere açık, yeni yaşantıları deneyimlemeye istekli insanlardır. Alkol içme deneyimi ve alkol etkisi de yeni tanıştığı bir yaşantıdır. Alkol kullanarak belli bir sosyal kümeye dahil olmanın yanında, özgürlüğünü ve erişkinliğini elde etmenin sembolü olarak içki içmek başlangıçta tercih edilmektedir.

Problemli içme davranışı bireyin sağlığını, işlevlerini, sosyal yaşantısını ve çevresi ile ilişkilerini olumsuz etkileyecek düzeyde, sıklıkta ya da yoğunlukta içmesi ile tanımlanır.

Hangi gençler alkol riski altında

Hangi gençlerin alkolle sorun yaşayacakları birbirinden farklı bir çok etkene bağlıdır. Burada  bireysel, çevresel ve psikolojik faktörler sorunlu içme davranışına zemin hazırlayabilir.

Bireysel faktörler özellikle biyolojik ve genetik yatkınlık gösteren gençleri tehdit etmektedir. Bazı bireyler doğuştan yüksek alkol toleransına sahiptir. Çok miktarda alkol almaya meyilli ve hızla tolerans geliştirebilmektedir. Bu gençler alkolden görece olarak daha az etkilenmekte ve yoğun miktarda alkol alabilmektedirler. Yapılan araştırmalarda bu risk grubundaki gençlerin aile öykülerinde alkol kullanım sorunlarının ve alkol bağımlılığının daha çok görüldüğü anlaşılmaktadır.

Erken başlangıçlı alkol bağımlılığı

Az bir oranda olsa da genetik yatkınlığı yüksek olanlar 20’li yaşların erken dönemlerinde alkol bağımlılığı ölçülerini karşılayabilir ve alkol tedavisi için yoğun takip gerektiren genç bireylerin sayısı azımsanamayacak orandadır.

Dipsomani - içme atakları

Gençlik yıllarında başlayan alkol sorunu daha çok seyrek ve yoğun miktarda (ataklar tarzında içme, dipsomani - binge drinking ) içme ile başlar. Üniversiteliler hafta sonları daha çok publarda ve müzikli mekanlarda, sosyal çekimlerin etkisinde yoğun içebilmekte.

Alkolle yeni tanışan gençler, alkol etkisini nasıl yöneteceklerini de pek iyi bilmediklerinden kimi zaman ciddi zehirlenme düzeylerine kadar alkol kullanma sorunları içine düşebilmektedir.

Üniversite gençlerinin alkol kullanmalarında etkili unsurları gözden geçirdiğimizde risk faktörlerinin bir yelpaze içinde olduğunu farkediyoruz :

Alkol kullanımına yol açan faktörler

1. Kişilik Özellikleri

Cloninger’in kişilik kuramına göre 2 tip kişilik özelliği barındıran insanlar alkolizme yatkınlık gösterir. Utangaç, kaygılı ve tehlikeyi önleme davranışı içinde olanlar, içinde bulundukları kötü duygu halini dağıtmak için alkol almaya eğilimli olabilirler. Kişilerarası ilişkilerde kendini ifade etme zorluğu olanlar, panik ve bunaltı sorunları yaşayanlar, topluluk içinde gerginlik içine girenler alkol kullanımı ile bu engelleri kısa bir süre için aştığını farkeder ve alkol kötü kullanımı için risk altına girerler.

En çok ‘alkol muhabbeti koyulaştırır’ , ‘içelim güzelleşelim’ şeklinde ifade bulan bu risk faktörü alkol almadan rahat zaman geçirme zorluğunu gösterir. Diğer kişilik özelliği ise ‘yenilik arama’ ve uyaranlara açık olma kişilik özelliğidir. Yeni deneyimler ve heyecan beklentisi diğer tüm maddeler için olduğu gibi alkol içinde önemli bir kötü kullanım riskidir.

2. Sosyal ortam ve akranlar tarafından kabul görme isteği

İçine düşülen sosyal ortam genç insan üzerinde dolaylı ve direkt baskı unsuru oluşturabilir. İçki içmek özgürlüğün, erişkinliğin ve yaşam zevkinin bir sembolü olarak karşısına çıkabilir. Bu bağlamda yapılan tanıtımlar, reklamlar ve renkli içki kültürü önemli bir yatkınlık sebebi oluşturabilir.

Alkol içmediği taktirde kendini yalnız ve izole hissetme riski ile karşı karşıya olan genç bilerek ya da bilinçdışı bir yolla içme davranışına meyil edebilir. Etkinlik ve güç gösterisi içerisinde yoğun içme sorunları kendini gösterebilir.

Ülkemizde ne yazık ki sosyal kamplaşmanın getirdiği bir diğer özel risk faktörü mevcuttur. İçki içmediği takdirde dindar ya da muhafazakar olarak damgalanmak bazı sosyal gruplar için kaçınılmaz bir tuzak haline gelmektedir. Alkolün zararlarından ya da toplum sağlığı üzerindeki etkilerinden konuşmak sanki belli bir siyasi görüşün yandaşı olmakla eş görülür hale gelmiştir.

3. Eşlik eden gizli psikiyatrik rahatsızlıklar

Depresif gençlerin bir kısmı alkol kötü kullanımına yatkındırlar. Genç insanlarda depresyon daha çok maskeli tarzdadır. Çökkünlükler genelde uyum sorunları ve akademik başarıda düşme ile kendini gösterir. Yine kaygı bozuklukları yani panik, sosyal fobi ve yaygın kaygı bozuklukları tedavi edilmezlerde alkol kullanımı için ciddi risk oluşturabilirler.

4. Alkol içme ile ilgili beklentiler

Alkol kullanımı ile sağlanacak deneyimsel ve sosyal etkiler için genç insanların kafasında oluşmuş bir takım şablonlar vardır. İyi zaman geçirme, hayatın tadını çıkarma, kız erkek ilişkilerinde iyi sonuç alma, güzel sohbet edebilme gibi çoğu zaman abartılı bazen de yanlış beklentiler içme yönünde gençleri teşvik etmektedir. Yine tanıtımlar, kampanyalar, gazete ilanları ve meşhur insanların yaşamlarının magazin medyasındaki yansımaları bunun için çok etkili hızlandırıcılardır.

Her ne sebeple olursa olsun alkol kötü kullanımı ileride ortaya çıkacak alkol bağımlılığı için önemli bir risk faktörüdür ve ilk adımı oluşturur. Genç popülasyonda alkol kullanımı bedensel, ruhsal ve sosyal bir çok problem için en başta gelen risk unsurudur.

Gençlerde ölüm (alkolle oluşan kazalar) ve yaralanmalar, kavga ve saldırılar, cinsel istismarlar, denetimsiz ve tehlikeli cinsel davranışlar, akademik problemler, sağlık sorunları ve intihar teşebbüsleri, alkollü araç kullanma, vandalizm ve bir çok diğer yasal sorunlar büyük oranda alkol etkisinde ortaya çıkmaktadır.

Ne kadar alkol aşırı ve anormal kabul edilir?

Alkol kullanımının ne zaman sorun olduğu son derece belirsiz sınırlar içerebilir. Kadınlar alkole erkelere göre çok daha fazla hassastırlar.

1 küçük bira ya da 1 küçük bardak şarap ya da 1 tek sert içki 1 ölçü içki olarak kabul edilir.
Buna göre 65 yaşına kadar olan
Erkekler için
Bir defasında en çok 4 ölçü içki ve bir hafta içinde 14 ölçüden fazla olmaması
Kadınlar için
Bir defasında en çok 3 ölçü içki ve bir hafta içinde 7 ölçüden fazla olmaması bilimsel bir sınır olarak kabul edilmiştir.

Bununla birlikte alkol sindirimi ve kana karışma ve kandan temizlenme hızı bireyler arasında büyük farklılıklar gösterebilir.

Üniverstie yıllarında sorunlu içme davranışı olan gençlerin önemli bir kısmı ileride bu davranşlarını bırakmaktadırlar. Ancak bir grup genç insan giderek kötüleşen alkol sorunlarının pençesine düşmektedir. Gelişmiş ülkelerde hemen tüm üniversitelerde alkolk bilinçlendirme programları mevcuttur.

Koruyucu sağlık hizmetleri insanlık için en ideal sağlık hizmetidir. Belki biz böylesine bir sorunun hiç bir zaman etkisinde kalmamış olabiliriz. Toplumsal bilinç ve sorumluluk içinde olmak yaşadığımız tüm çevrenin sağlığını dikkate almayı gerektirir. Alkol kötüye kullanımını ve alkol bağımlılığını bir ahlaki sorun ya da irade meselesi olmaktan çok daha öte bir sağlık sorunu ve tıbbi problem olarak görmek gerekir.

Siyasal tartışmaların getirdiği kamplaşmanın tuzağına düşmeden alkol kötüye kullanımının gençlerin yaşamında yol açacağı kayıplara karşı uyanık olmak gereği vardır. Eleştirmeden ve yargılamadan yaklaşım ve genç insanlara seçim hakkı tanıma onların bu yolda iyileşmeleri için en yardımcı yaklaşım şeklidir. Sorunlar erken evrede iken uzman desteği almak bu yolda gerektiğinde en iyi neticeleri verecektir.